در محاصره بازرگانان سرخ

پرچم چین واردات و پرچم ایران صادرات به چین

وجود رابطه تجاری بین ایران و چین چیز غریبی نیست و هر کسی در هر جای ایران باشد، با یک نگاه گذرا به اطرافش حتما یکی از نمایندگان کشور چین را در اطراف خود خواهد یافت. از گوشی موبایل و قلم و کاغذ گرفته تا کارد آشپزخانه و وسایل پخت و پز و کیف و کفش و… همه جا جنس چینی هست. اما هر رفتی، آمدی دارد و تجارت یک‌طرفه زیاد به‌صرفه نیست.
رابطه تجاری بین ایران و چین از سال‌های ابتدایی انقلاب اسلامی رونق خود را آغاز کرد. به خاطر مسایل سیاسی حاکم بر جهان، ایران و چین یکدیگر را به عنوان دوستانی در سطح جهان یافتند و امروز دیگر ایران چینی شده، اما آیا چین هم ایرانی شده است، پاسخ این پرسش در بررسی آمار تجاری بین دو کشور نهفته است. واردات از چین، طی سالیان گذشته همیشه از صادرات به این کشور پیشی گرفته است. چین هم به مثابه سایر کشورها، از قافله افزایش صادرات به ایران عقب نمانده و به اندازه خودش به ایران کالا صادر کرده است و همان رشد دوبرابری واردات از سال ۸۴ به بعد، در مورد چین هم صادق است.

۱۳۸۰
در این سال، میزان واردات از چین برابر با ۸۶۲‌میلیون دلار بوده و در مقابل ۱۷۷‌میلیون دلار نیز از ایران کالا به چین صادر شده است. اختلاف این دو برابر با ۶۸۴میلیون دلار است و سهم ایران از این مبادله ۱۷درصد صادرات به چین است. صادرات عمده ایران به چین در این سال عبارت است از مواد معدنی نظیر مس، آهن، سنگ سرب، مواد شیمیایی مثل متانول (الکل میلیک ) و محصولات پتروشیمی نظیر پلی‌کلروروینیل، پلی‌اتیلن، قیرنفت و… در مقابل نیز از کشور دوست یعنی چین، اقلامی نظیر ماشین‌آلات صنعتی و انواع موتورها، مواد نفتی فرآوری‌شده به جز نفت خام، کک و سایر محصولات مشتق از زغال‌سنگ، کالاهای الکترونیکی و… به کشور صادر شده است.

۱۳۸۱
در سال ۸۱، صادرات به چین از طریق ایران تغییر چندانی نداشته است، اما در عوض رشد واردات از این کشور آغاز می‌شود؛ رشدی که در ادامه سیر صعودی دارد. در این سال، ۹۷۸‌میلیون دلار کالا، نظیر آنچه در سال ۸۰ به کشور وارد شده بود، به اضافه دانه‌های ذرت به ایران وارد شده است، این یعنی چیزی حدود یک‌میلیون دلار افزایش، سهم چین از واردات به ایران در بین سایر کشورهای واردکننده کالا به ایران ۴/۴‌درصد است و نسبت واردات به صادرات از چین به ایران مثل سال قبل حفظ شده است. در مقابل این واردات، ایران نیز چیزی حدود ۱۹۸میلیون دلار کالا به چین صادر کرده است. صادراتی که رشدی نظیر واردات از چین داشته است؛ در این سال هم صادرات عمده ایران به چین را اقلام معدنی، شیمیایی و نفتی تشکیل می‌دهند.

۱۳۸۲
سرانجام آغاز رشد واردات از چین و سکون صادرات به این کشور فرا می‌رسد. در این سال اگرچه صادرات ایران به چین رشدی برابر با ۳۳میلیون داشت، اما در مقابل واردات از این کشور رشدی برابر با ۵۰۵میلیون دلار داشته است. با این رشد میزان واردات ایران از چین در سال ۱۳۸۲ به ۴/۱‌میلیارد دلار می‌رسد و در مقابل نیز  ۲۳۱میلیون دلار صادرات کالا از ایران به چین، سهم کشور ما از این معامله است. در این سال، اقلام مهم وارداتی از چین به ایران عبارت است از: انواع موتور و ماشین‌آلات صنعتی، محصولات کشاورزی و مواد شیمیایی نظیر حشره‌کش‌ها. در مقابل سهم ۱۳درصدی ایران از این مبادلات به واسطه صادرات  اقلام معدنی اداشده است.

۱۳۸۳
طی سال ۸۳ رشد صعودی واردات از کشور چین ادامه می‌یابد، اما هنوز به بالاترین سطح خود نرسیده است. در این سال اقلام وارداتی و صادراتی تفاوت چندانی نکرده‌اند، جز اینکه دستگاه‌های رادار وارد شده از چین به ارزش ۴۰۲میلیون دلار، رتبه اول کالاهای وارداتی از چین را تشکیل می‌دهند. در خلال مبادلات تجاری دو کشور، سهم چین از واردات به ایران برابر با ۸۸درصد و سهم ایران در صادرات به چین برابر با ۱۲‌درصد است. صادرات به چین با ۳۴‌میلیون دلار به ۲۶۶‌میلیون دلار می‌رسد، اما در مقابل واردات از این کشور همراه با افزایش سهمش از مبادلات تجاری دو کشور با افزایش ۴۸۶دلاری به رقم ۹/۱میلیارد دلار می‌رسد. البته باید یادآور شد، هرچند واردات از چین در این سال رشد چشمگیری داشته است، اما سهم چین از کل کشورهای واردکننده کالا به ایران، با ۱/۰‌درصد کاهش به ۵/۵‌درصد رسیده است.

۱۳۸۴
در سال ۸۴، چین سهم خود را در واردات به ایران در بین سایر کشورهای واردکننده کالا به کشورمان با ۵/۵‌درصد حفظ کرده است، اما واردات به کشور به شکل فزاینده‌ای رشد دارد. در این سال، واردات چین به ایران، مجموعا با ۱۸۹‌میلیون دلار افزایش به رقم ۱/۲‌میلیارد دلار می‌رسد. اقلام وارداتی چین به ایران بازهم در حال تغییر است. اگرچه رادار هنوز هم بین ۲۰ قلم کالای اول قرار دارد، اما نکته قابل توجه، واردات ۲۵۰تن دانه ذرت، توسط دولت به ارزش ۷/۴۱‌میلیون دلار است. ۳۷‌میلیون دلار نیز بخش‌های
غیر دولتی ذرت از چین به کشور وارد کرده اند. سهم ایران در مجموع این مبادلات بهبود داشته و به ۲۰‌درصد صادرات می‌رسد، در مقابل نیز سهم چین با کاهش ۸درصدی به ۸۰‌درصد واردات می‌رسد.

۱۳۸۵
بازهم کفه ترازوی مبادلات دوطرفه، به نفع ایران در حال تغییر است، اما هنوز به نصف نرسیده. سهم ایران در این بده‌بستان‌ها، با ۹ پله افزایش به ۲۹‌درصد می‌رسد و در مقابل، سهم چین با ۹ پله کاهش به ۷۱‌درصد تنزل می‌کند.
در این سال، کشور چین  مجموعا ۶/۲‌میلیارد دلار انواع کالا که اکثر آنها را ماشین‌آلات کشاورزی و وسایل نقلیه تشکیل می‌دهد، به کشورمان وارد کرده است. در مقابل نیز ایران با حدود ۵۲۴‌میلیون دلار افزایش، حدود یک‌میلیارد دلار کالا به چین وارد کرده است. سهم چین در بین کشورهای صادرکننده به ایران با ۸/۰‌درصد افزایش به ۳/۶‌درصد می‌رسد. در سال ۸۵، کماکان محصولات معدنی و شیمیایی عمده اقلام صادراتی از ایران به چین هستند.
سال ۸۵، در واقع سال برابری رشد مبادلات دوطرفه تجاری ایران و چین به شمار می‌رسد. البته هنوز هم به نسبت افزایش همزمان واردات و صادرات، اختلاف یک و نیم‌میلیارد دلاری به نفع چین حفظ شده است.

۱۳۸۶
سال ۸۶ سال اوج تفاوت مبادلات ایران و چین به نفع کشور دوست، چین است. در این سال برای اولین بار طی این دوره هشت ساله مورد بررسی، تفاوت واردات و صادرات به سه‌‌میلیارد دلار می‌رسد.  در سال ۱۳۸۶، میزان کل واردات ایران از کشور‌های جهان تنها هشت‌‌میلیارد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است، واردات ایران از چین نیز چیزی حدود ۶/۱‌میلیارد دلار افزایش نشان می‌دهد. در مقابل، صادرات ایران به چین، نه با شیبی صعودی نظیر واردات که با میزانی کمتر برابر با ۱۹۰‌میلیون دلار به ۲/۱‌میلیارد دلار می‌رسد که البته در طی دوره هشت ساله مورد بررسی رقمی رشد قابل توجهی است.

۱۳۸۷
سال ۸۷، در واقع نسبت صادرات به واردات از ایران به چین و از چین به ایران، دوباره به وضعیت سال ۸۵ بازمی‌گردد. در این سال  سهم صادرات ایران به چین ۲۹‌درصد و سهم واردات از چین ۷۱‌درصد است. صادرات به چین(به نسبت سایر کشور‌های جهان) ۳‌درصد رشد نشان می‌دهد و از مجموع ۹/۱۷‌میلیارد دلار صادرات ایران به کشورهای جهان، بیش از ۲‌میلیارد آن به چین صادر شده است. سهم چین از صادرات ایران ۱/۱۱‌درصد است. صادرات به چین در این سال ۷۵۹‌میلیون دلار افزایش داشته و برای اولین بار در این دوره هشت ساله به رقم بیش از دومیلیارد دلار می‌رسد. صادرات ایران به چین در سال ۸۷ نیز همچنان اقلام معدنی و شیمیایی هستند.  اما همچون صادرات، واردات از چین نیز رشد قابل توجه و بی‌سابقه‌ای داشته است. در این سال واردات از چین با ۶۷۷‌میلیون دلار افزایش به رقم ۹/۴‌میلیارد دلار می‌رسد که سهم ۸/۸درصدی از کل واردات به ایران را ازآن خود کرده است. سهم چین نسبت به کل واردکنندگان کالا به ایران نسبت به سال گذشته ۱/۰‌درصد رشد داشته است و اقلام وارداتی به کشور را بیشتر ماشین آلات کشاورزی تشکیل می‌دهد.
روند واردات و صادرات در سال ۸۸ ( تا بهمن ماه) دگرگون می‌شود و در حالی که واردات از چین به ایران کاهش قابل توجهی را نشان می‌دهد، صادرات به این کشور همچنان در حال رشد است. در حالی که واردات از چین به کشورمان در سالی که گذشت حدود ۸۶۸‌میلیون دلار کاهش داشته است، اما در مقابل، صادرات ایران به این کشور رشد بیش از ۶۰۰‌میلیون دلاری داشته است و به نظر می‌رسد، در صورتی که این روند در سال جاری نیز ادامه پیدا کند، تراز تجاری ایران و چین اگر به نفع ایران سنگینی نکند، لااقل برابر شود.

میزان صادرات به چین

میزان واردات از چین

ارقام به دلار*

——————————

این گزارش در روزنامه پول مورخ ۱۹ فروردین ۱۳۸۹ به چاپ رسید.