تحریم خرید آجیل در ایران اثر بخش هست یا خیر؟
حتما این روزها شما هم خبرها و اس ام اس ها و دعوتنامه ها برای تحریم خرید آجیل در جهت همیاری و کمک به قشر ضعیف جامعه را دریافت کردید.
عده ای موافق و عده ای مخالف این موضوع هستند.
دلیل موافقان که مشخص است، امید به نتیجه دادن این حرکت.
اما ادله مخالفان کمی متفاوت است:
۱) آنها می گویند مردم نمی توانند از مصرف چشم پوشی کنند
۲) آنها می گویند این کار ضربه زدن به تولید داخلی است
۳) آنها می گویند این کار به اقشار کم درآمد کمکی نمی کند و به جای آن بهتر است به مردم ضعیف برای خرید کمک کرد.
حال چند نکته که بنده حقیر با یک الف سوادم درک می کنم:
فاندامنتال و آجیل
اصطلاح پر تمطراق «تحلیل فاندامنتال» اصالتا مربوط به بازارهای سرمایه است. اما بر عکس اسم سختش معنی آن زیاد هم سخت نیست. موضوع ما درباره بازار سرمایه نیست پس بگذارید مثال ساده ای بزنیم:
مذاکرات هسته یک امر سیاسی و بین المللی است
نرخ برابری دلار و ریال یک امر اقتصادی و نسبتا داخلی
اما یک فرد که می خواهد اقدام به خرید یا فروش دلار کند، می تواند با پیگیری خبرهای مربوط به مذاکرات هسته ای در مسیر خرید یا فروش دلار قدم بردارد.
چرا؟ چون نتیجه مذاکرات هسته ای می تواند روی چگونگی مبادلات ایران و جهان اثر گذار باشد( وضع تحریم های جدید و…) هرگونه تغییری در شکل مبادلات(نظیر قطع خدمات سوئیفت) روی ورود و خروج ارز از کشور اثر گذار است.
این یعنی تحلیل فاندامنتال(البته در بازار سرمایه تحلیل تکنیکال هم هست که به این بحث مربوط نیست) ممکن است شما هم بارها این تحلیل را کرده باشید، هر چند اصطلاح آن را نمی دانستید.
عرضه و تقاضا و فاندامنتال
چرا بر اساس تحلیل فاندامنتال قیمت دلار در مثال بالا، به نتیجه رسیدیم که در صورت نتیجه منفی مذاکرات فضا برای فروش دلار بهبود میابد؟
چون طبیعتا این خبر(نتیجه منفی مذاکرات) نتیجه طبیعی اش مراجعه مردم برای خرید دلار خواهد بود.
وقتی تقاضا برای خرید دلار بالا برود، طبیعتا عرضه کاهش میابد و در این حالت فروش به بالاترین نرخ اتفاق می افتد.
آیا ضربه به تولید کنندگان است؟
بی شک قیمت پسته شور در مغازه ها، قیمت پسته ای نیست که کشاورزان آن را تولید کردند.
بی شک پسته های موجود در بازار اسفندماه، در بهمن ماه برداشت نشدند.
این محصول در خوشبینانه ترین حالت ماه ها قبل توسط دلالان و واسطه ها از کشاورزان به بهای خیلی کمتر خریده شده، انبار شده و حالا توسط واسطه ها به فروش می رسد.
در واقع کشاورز(تولید کننده) محصول خود را بفروش رسانده و تمام شده، این حرکت اگر موجب متضرر شدن قشری باشد، آن قشر قطعا تولید کننده نیست.
آیا مصرف قابل صرفنظر کردن نیست؟
دیگر دلیل عمده منتقدان حرکت این است که این یک کالا مصرفی است و مردم نمی توانند از آن چشم پوشی کنند.
اولا: این یک کالای ضروری نیست
دوما: دلیل مصرف آن چیست، خواهید گفت «رسم» چه دلیلی باعث احترام به یک «رسم» است؟ بله، باید بودن یک رسم و این باید را چه چیزی تعیین می کند؟ وقتی عموم مردم آن را قبول داشته باشند.
حال اگر عموم مردم دیگر این رسم را به رسمیت نشناسند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ ضرورت مصرف آن از بین خواهد رفت.
دو کالا را تصور کنید:
ساعت مچی
غذا
ساعت مچی را مردم استفاده می کنند، چون یک زینت است که از طرف مردم پذیرفته شده ست. مردم به ان نیازمند نیستند، چون در اتوموبیل سواری خود، روی دیوار هر اداره و خانه ای، روی گوشی تلفن همراه و… همه جا می توانند از وقت باخبر شوند.
استفاده می کنند چون “همه” استفاده می کنند. حالا اگر این “همه” به بعضی ها تبدیل شود، استفاده از ساعت هم شبیه استفاده از کراوات خواهد بود!
اما غذا اینطور نیست، ضرورت استفاده از این کالا را فیزیک بدن تعیین می کند، اگر همه هم از آن استفاده نکنند، بازهم شما به آن نیازمند هستید.
ضرورت مصرف آجیل چیست؟ اینکه رسمی است برای حفظ آبرو، پسته و مغز هرچه بیشتر، نشان دهنده ثروت بیشتر خانواده.
حالا اگر این ضرورت از بین برود چه اتفاقی خواهد افتاد؟ دلیل مصرف هم از بین می رود به همین سادگی!
شبیه استفاده از زیورآلات طلایی توسط خانم ها، شاید تا ۲۰ سال قبل داشتن طلای زرد زیاد برای یک زن ارزش داشت، اما امروز زن هرچه طلا گریز تر باشد، با کلاس تر است. حتی خرید زیورآلات مارک جای خود را به خرید طلا داده است.
اگر این حرکت در مورد مرغ، گوشت یا برنج اتفاق می افتاد، بی شک محکوم به شکست بود، اما تحریم خرید آجیل چون ضرورتش از جنس این اقلام نیست احتمال بیشتری برای موفقیت دارد.
انسان دوستی و پر کردن جیب دلالان؟
خرید آجیل به قیمت بالا، اولا دردی از فقرا درمان نمی کند، چراکه ممکن نیست همه فقرا را مردم پوشش دهند. چون عده ای کم از آنها حاضرند خود را نشان دهند و امکان شناسایی خانواده های آبرو دار که نیازمندتر هستند، برای ما ممکن نیست، یا خیلی سخت است که احتمالا کسی سختی آن را تحمل نخواهد کرد.
دوما بهتر نیست “ضرورت مصرف” آجیل از بین برود، تا اینکه مصرفش تداوم پیدا کند؟
سنت ها و آجیل
یک خانواده فقیر و آبرومند، به دیدن یکی از اقوام ثروتمند خود می روند، در آنجا پذیرایی مفصلی می شوند، این دیدار بازدیدی هم دارد، در این بازدید اگر خانواده فقیر قادر به جبران پذیرایی خانواده ثروتمند نباشد، شرمنده خواهد شد.
پس عملا انگیزه نرفتن به دیدار اقوام اینجا پیدا می شود.
اگر خانواده ثروتمند از خانواده فقیر با آجیل پذیرایی نکند(آجیل را برای مصرف خودشان نگهدارند) نه خانواده فقیر از نخوردن یک مشت پسته خواهد مرد و نه ثروت آنها با ندادن آجیل به میهمان فقیر زیر سوال خواهد رفت.
تنها اتفاقی که می افتد این است که ضرورت جبران پذیرایی از بین می رود.
سوال از منتقدان: حفظ سنت خوب دید و بازدید نوروز مهم تر است، یا حفظ سنت خوردن “بادام هندی” و “میوه خشک” ؟
واقع بینی در حرکت
شما نمی توانید مصرف هرچند غیر ضروری کسی را محدود کنید. کسی که ماهانه میلیون ها تومان درآمد دارد، طبیعی است که بخواهد آجیل از مرغوب ترین نوع آن مصرف کند.
اما می توانید دعوت کنید تا این مصرف را به رخ نکشد.
در واقع اینجا مشکل اصلی “مصرف” نیست، مشکل اصلی سنت ضرورت مصرف آجیل است.
خانواده های توانمند آجیل داشته باشند، اما آن را در دیدارهای نوروزی تعارف نکنند، تا لزومی برای جبران آن هم پیدا نشود.
نکته دیگر سیاسی نبودن این حرکت است. نکته جالب در مورد این حرکت مشارکت فراگیر مردم در آن است. دادن رنگ و بوی سیاسی می تواند بزرگترین آسیب به این حرکت باشد.
خوشتان بیاید یا نه، بخش بزرگی از مردم ما ـ به هر دلیلی که جای بحث آن اینجا نیست ـ علاقه ای به فعالیت سیاسی ندارند. اجازه دهید همان انگیزه انسان دوستانه، سبب اتحاد بیشتر مردم در این مسیر باشد.
تمرین همنوایی و کار جمعی، نهایتا نتیجه مبارکی خواهد داشت.
جمع بندی
خبر تحریم خرید آجیل اگر بتواند فراگیر شود، قطعا روی رفتار بازار اثر گذار خواهد بود.
طبق اصل عرضه و تقاضا، کاهش تقاضا، سبب کاهش قیمت خواهد شد.
این کاهش قیمت به تولید کننده آسیبی نخواهد زد.
کسی برای مصرف کسی تعیین تکلیف نمی کند، اما تعداد افرادی که در ایران کنونی می توانند خشکبار مصرف کنند کاهش قابل توجهی پیدا کرده، سایرین که عموم را تشکیل میدهند از سر “ضرورت رسم” اقدام به خرید آن می کنند.
با عدم به رخ کشیدن مصرف آجیل از طرف قشر بالا دست (حذف آجیل از سفره های پذیرایی نوروزی) نیاز بخش عمده بازار که همان افراد ناتوان هستند، از بین خواهد رفت و در این حالت تقاضا با کاهش مواجه خواهد شد.
به امید سالی پر برکت برای همه هم وطنان
