با انفجار ششم اردیبهشتماه در بندر رجایی و توقف فعالیت این بندر، عملا ۵۷ درصد ظرفیت اسمی تخلیه و بارگیری کشور از دسترس خارج شده است. این بندر نقش چندانی در تجارت کالاهای اساسی ندارد، اما از جایگاه ویژهای در گروه فرآوردههای نفتی برخوردار است.
معاونت دریایی ادارهکل بنادر و دریانوردی هرمزگان، پس از انفجار روز ششم اردیبهشت ماه اعلام کرد عملیاتهای دریایی و بندری در اسکله رجایی بندرعباس بهطور موقت متوقف شده است.
اطلاعات سازمان بنادر جمهوری اسلامی نشان میدهد که ۵۷ درصد ظرفیت اسمی تخلیه و بارگیری بنادر تجاری کشور در بندر رجایی متمرکز شده است. ظرفیت این بندر ۱۶۰ میلیون تن است و بندر دوم پس از آن، یعنی «امام خمینی»، تنها ۶۰ میلیون تن ظرفیت اسمی دارد. بندر بعدی، انزلی با ظرفیت ۱۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تن، در شمال کشور قرار دارد که با توجه به موقعیت جغرافیایی، نقش چندانی در تجارت بینالمللی ایفا نمیکند. بندر بوشهر نیز تنها ۱۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تن ظرفیت اسمی دارد.
در حوزه کانتینر، از میان ۱۱ بندر فعال کشور در این حوزه، ۷۷ درصد ظرفیت اسمی کانتینری بنادر تجاری، معادل شش میلیون و ۶۵۰ هزار TEU (واحدی برای اندازهگیری کانتینر؛ یک کانتینر استاندارد ۲۰ فوتی با طول تقریبی شش متر معادل یک TEU است) در بندر رجایی متمرکز شده است. بندر بعدی در این حوزه، بندر بوشهر است که ظرفیت آن تنها ۵۵۰ هزار TEU ثبت شده است.
در ۱۲ ماه سال ۱۴۰۳، از مجموع ۱۵۸ میلیون و ۴۵۵ هزار و ۶۲۴ تن کالایی که از طریق ۲۱ بندر کشور جابهجا شده است، حدود ۵۱ درصد، برابر با ۸۱ میلیون و ۲۰ هزار و ۴۸۲ تن، از طریق بندر رجایی تخلیه یا بارگیری شده است.
کالای کانتینری: در آمارنامههای سازمان بنادر، سطح متنوعی از کالاها در گروه «کالاهای کانتینری» قرار میگیرند. سهم بندر رجایی از ۲۶ میلیون و ۶۸۳ هزار تن کالای کانتینری تخلیه یا بارگیری شده در سال ۱۴۰۳، ۸۵ درصد معادل ۲۲ میلیون و ۷۰۳ هزار تن ثبت شده است.
کالای فلزی: بخش مهمی از تجارت جمهوری اسلامی به صادرات انواع فولاد اختصاص دارد. در سال ۱۴۰۳، از مجموع هشت میلیون و ۹۳۴ هزار تن کالای فلزی تجارت شده در ۲۱ بندر کشور، ۷۷ درصد معادل شش میلیون و ۹۷۱ هزار تن آن از بندر رجایی تخلیه یا بارگیری شده است.
کالای ساختمانی و معدنی: در گروه کالاهای ساختمانی و معدنی، که بخش مهمی از تجارت غیرنفتی کشور محسوب میشود، ۶۲ درصد مجموع تجارت از طریق ۲۱ بندر کشور، از بندر رجایی انجام شده است. در ۱۲ ماه سال ۱۴۰۳، جمعاً ۳۶ میلیون و ۴۷۶ هزار تن از این گروه تجارت شده که ۲۲ میلیون و ۴۳۵ هزار تن آن از طریق این بندر بارگیری یا تخلیه شده است.
فرآوردههای نفتی: حدود ۵۲ درصد مجموع فرآوردههای نفتی که از طریق ۲۱ بندر کشور وارد یا صادر شده، از بندر رجایی عبور کرده است. در ۱۲ ماه سال ۱۴۰۳، از ۵۲ میلیون و ۵۴۲ هزار تن فرآوردههای نفتی، ۲۷ میلیون و ۱۴۹ هزار تن در این بندر تخلیه یا بارگیری شده است.
کود و مواد شیمیایی: یکی از فرضیههای مطرح درباره انفجار ششم اردیبهشتماه بندر رجایی، انفجار مواد شیمیایی است. با این حال، اطلاعات سازمان بنادر نشان میدهد که از مجموع چهار میلیون و ۸۱۵ هزار تن کالای «کود و مواد شیمیایی» تخلیه یا بارگیری شده در سال ۱۴۰۳ در ۲۱ بندر کشور، تنها ۹۰۲ هزار تن از طریق بندر رجایی جابهجا شده و سه میلیون و ۹۱۳ هزار تن دیگر از طریق سایر بنادر تجارت شده است. سهم بندر رجایی در این گروه تنها ۱۹ درصد است.
ماشینآلات و وسایل نقلیه: از مجموع یک میلیون و ۲۴۰ هزار تن «ماشینآلات، وسایل نقلیه، قطعات یدکی و ابزارآلات» جابهجا شده در سال ۱۴۰۳ از طریق ۲۱ بندر کشور، تنها ۱۲ درصد معادل ۱۴۶ هزار تن از بندر رجایی تخلیه یا بارگیری شده است.
کالاهای اساسی: گندم، جو، ذرت، سویا، برنج، شکر، روغن خوراکی، فرآوردههای گوشتی، مواد غذایی و محصولات کشاورزی در گروه «کالاهای اساسی» قرار میگیرند. از مجموع ۲۵ میلیون و ۶۳۶ هزار تن کالای اساسی تخلیه یا بارگیری شده در سال ۱۴۰۳، تنها ۶۸۳ هزار تن از طریق بندر رجایی جابهجا شده است که کمتر از سه درصد محسوب میشود. بر این اساس، توقف فعالیت این بندر احتمالا تاثیر چندانی بر تجارت کالاهای اساسی نخواهد داشت.
سایر کالاها: در سایر گروهها شامل «منسوجات، چرم، پوشاک، الیاف، کاغذ و چوب» و «خردهبار و متفرقه»، بندر رجایی سهم چندانی ندارد.
سهم از تجارت خارجی
از مجموع ۱۳۰ میلیارد دلار تجارت خارجی ایران در سال ۱۴۰۳ بر اساس اطلاعات گمرک جمهوری اسلامی، ۲۹ میلیارد و ۱۹۷ میلیون دلار آن از «منطقه ویژه اقتصادی بندر رجایی» انجام شده که نشاندهنده سهم ۲۲ درصدی این منطقه از کل تجارت خارجی کشور است.
در بخش واردات، از مجموع ۷۲ میلیارد دلار واردات کشور، ۲۰ میلیارد و ۲۵۴ میلیون دلار از طریق این منطقه وارد شده که سهم ۲۱ درصدی آن را نشان میدهد. در بخش صادرات نیز از مجموع ۵۸ میلیارد دلار صادرات کشور، هشت میلیارد و ۹۴۴ میلیون دلار از این منطقه انجام شده که سهم ۱۵ درصدی را نشان میدهد.
تخمین تاثیر توقف فعالیت بندر
در اردیبهشتماه سال ۱۴۰۳، حدود نیمی از تخلیه و بارگیری کل کشور، معادل شش میلیون و ۸۴۴ هزار و ۲۶۵ تن، از طریق بندر رجایی انجام شده بود. ۸۷ درصد کالای کانتینری در اردیبهشت سال گذشته، معادل یک میلیون و ۸۸۶ هزار و ۵۳۶ تن، از این بندر تخلیه یا بارگیری شده بود.
بر این اساس میتوان تخمین زد که هر روز توقف فعالیت این بندر، معادل توقف تخلیه و بارگیری حدود ۲۲۱ هزار تن انواع کالا و ۶۱ هزار تن کالای کانتینری خواهد بود. همچنین در اردیبهشت سال گذشته، حدود نیمی از فرآوردههای نفتی کشور، معادل دو میلیون و ۳۰۹ هزار تن، از طریق این بندر جابهجا شده است که در نتیجه، توقف هر روز فعالیت بندر، موجب معطلی حدود ۷۵ هزار تن فرآوردههای نفتی خواهد شد.
از ۱۳۹۵، که خامنهای برای اولین بار در سخنرانی خود از ترامپ یاد کرد ۸ سال گذشته است. روزی که او از ترامپ بابت صداقتش تمجید کرد، سپس او را به باد فحش و ناسزا گرفت. او پس از کشته شدن قاسم سلیمانی، دیگر علیه ترامپ فحاشی نکرد و در دوره حاضر، با احتیاط بیشتری درباره او حرف میزند.
علی خامنهای در آبان ۱۳۹۵، تا کنون در ۴۳ سخنرانی، از دونالد ترامپ به طور مستقیم و غیر مستقیم یاد کرده است.
اوایل و زمانی که هنوز ترامپ کارش را در دور اول ریاست جمهوری آمریکا آغاز نکرده بود، خامنهای مشتاقانه او را به عنوان شخصی خارج از دو جریان سیاسی سنتی آمریکا (دموکرات و جمهوریخواه) تحسین میکرد. اما خیلی زود پس از موضعگیریهای صریح ترامپ، خامنهای او را «چاقوکش» تازهکار معرفی کرد و سیل فحاشیها و طعنهها علیه ترامپ آغاز شد.
این روند تا پیش از مرگ قاسم سلیمانی ادامه داشت، به طوری که دو روز پیش از مرگ او، خامنهای در یک سخنرانی خطاب به ترامپ به او گفت «شما غلط میکنید» اما از زمانی که خامنهای پس از انتشار خبر مرگ سلیمانی با خانواده او دیدار کرد، طعنه و فحاشی به ترامپ در سخنرانیهای او متوقف شد، تنها اشارههای غیر مستقیم و نرمی مانند حواله دادن به عدالت الهی در سخنان او علیه ترامپ دیده میشود.
پس از شکست ترامپ در انتخابات سال ۱۳۹۹ ریاست جمهوری در آمریکا، بار دیگر فحاشی و طعنه به ترامپ آغاز شد. خامنه در دور جدید ریاست جمهوری ترامپ، با احتیاط بیشتری درباره او اظهار نظر کرده، یا اسمی از او نبرده و یا موضعی خنثی در برابر او اتخاذ کرده است.
تا پیش از ریاست جمهوری ترامپ: «واضح و صریح حقایق را میگوید»
۱۲ آبان ۱۳۹۵ علی خامنهای در جریان دیداری بهمناسبت ۱۳ آبان، با تمجید از صداقت ترامپ، که در آن زمان نامزد ریاست جمهوری آمریکا بود، گفت او «واضح» و «صریح» در مناظره با هیلاری کلینتون، «حقایق» را بیان میکند.
خامنهای در ادامه این دیدار، به کلینتون، رقیب ترامپ بابت پوپولیستی خواندن اظهارات ترامپ خرده گرفت و گفت: «چرا عوامگرایانه؟ برای خاطر اینکه حرفهایش [حرفهای ترامپ] را مردم نگاه میکردند، میدیدند درست است.»
خامنهای در ادامه، با استقبال از گفتههای ترامپ راجع به اختلاف طبقاتی در جامعه آمریکا به نقل قول سخنان او پرداخت و تاکید کرد «اینکه شما میگویید مرگ بر آمریکا، یعنی مرگ بر این چیزها [که ترامپ راجع به ایجاد اختلاف طبقاتی گفت]»
۲۶ آبانماه ۱۳۹۵، این بار خامنهای در دیدار با مردم اصفهان، با اشاره به پیروزی ترامپ در انتخابات، مجددا انتقادهای او به نحوه اداره آمریکا را بازگو کرد. خامنهای، انتقادهای ترامپ از اداره آمریکا را نشانهای بر درست بودن تحلیلهای پیشین خود دانست و با گلایه از «بی بصیرتی» نخبگان سیاسی، خواستار افزایش بصیرت آنان شد. او البته تصریح کرد انتخابات آمریکا برایش مهم نیست و قضاوتی درباره آن ندارد.
۱۹ بهمنماه ۱۳۹۵، در جریان دیدار با فرماندهان نیروی هوایی ارتش، خامنهای به اظهارات روز ۱۴ بهمنماه ترامپ که نوشته بود: «ایران نفسهای آخرش را میکشید و در آستانه فروپاشی بود، تا اینکه آمریکا به میان آمد و با توافق هستهای به این کشور زندگی دوبارهای به آنها بخشید» واکنش نشان داد.
او با انتقاد از اقدامات دولت باراک اوباما، گفت بابت برجام متشکر نیست، اما «از این آقایی که تازه آمده [ترامپ]، متشکریم؛ تشکر ما بهخاطر این است که زحمت ما را کم کرد و چهره واقعی آمریکا را نشان داد.»
در ابتدای ریاست جمهوری دور اول: «چاقوکش تازهکار است، توی دهنش میخورد»
۲۲ خرداد ماه ۱۳۹۶، خامنهای در دیدار با مقامات جمهوری اسلامی، از دیدارهای ترامپ با مقامات عربستان سعودی که او آنها را «روسایِ نظام قرون وسطایی قبیلهایِ عربستان سعودی» نامید انتقاد کرد و اقدام ترامپ را «رسوایی» و «لکه ننگ» توصیف کرد.
در این دوران روابط جمهوری اسلامی و عربستان سعودی در پی اعدام نمر باقر النمر و حمله هواداران جمهوری اسلامی به اماکن دیپلماتیک عربستان سعودی در ایران پر تنش بود.
۲۸ خرداد ۱۳۹۶ نیز، خامنهای در دیدار خانوادههای «شهدای مرزبان و مدافع حرم» ترامپ را «این بابایی که تازه سر کار آمده» توصیف کرد. او با بیان اینکه «چاقوکشهای» تازهکار، تا زمانی که «تو دهانشان بخورد» نمیدانند حساب و کتاب چیست، ترامپ را «چاقوکشی تازهکار» نامید.
۳۰ شهریور ۱۳۹۶، رهبر جمهوری اسلامی دیداری با اعضای مجلس خبرگان، نطق ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل را «ابلهانه» توصیف کرد. او ادبیات ترامپ را «زشت، سخیف، گانگستری، کابویی، پر از خلاف، پر از دروغ، آشفته» توصیف کرد. همچنین ترامپ را شخصی «عصبانی، درمانده، سبک مغز» خواند و گفت آمریکاییها باید احساس شرم کنند و میکنند.
حدود یک ماه بعد، رهبر جمهوری اسلامی ۲۶ مهرماه سال ۱۳۹۶ دیداری با کسانی که «نخبگان جوان علمی» معرفی شدند برگزار کرد. در این دیدار، خامنهای ترامپ را «شارلاتان و بی چاکدهن» معرفی کرد و سخنان او را «اباطیل و یاوهگویی» توصیف کرد. او در پایان تاکید کرد که اقتصاد کشور باید طوری تقویت شود که «با نعره یک ترامپی» نلرزد.
خامنهای در این دیدار بازهم تاکید کرد پرداختن به سخنان ترامپ «ضایع کردن وقت» است. با وجود این، او پس از حدود دو هفته، در دیدار بعدی که به مناسبت ۱۳ آبان سال ۱۳۹۶ برنامهریزی شده بود، باز هم به ترامپ پرداخت و او را «احمق» و سخنانش را «ابلهانه» توصیف کرد.
در ششم دیماه ۱۳۹۶، خامنهای ترامپ را با رونالد ریگان، چهلمین رییس جمهوری آمریکا در سالهای ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۹ میلادی مقایسه کرد. او گفت ریگان با اینکه از ترامپ قویتر و عاقلتر بود، از دنیا رفت و به گفته خامنهای «جسمش پوسیده و روحش در عذاب الهی» است، اما جمهوری اسلامی همچنان بر جاست. او همچنین به طعنه گفت بازیگری ریگان از ترامپ بهتر بود.
۲۵ فروردین ۱۳۹۷، خامنهای در دیدار با «مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی» ترامپ را «دروغگوی واضح و فاضح» خواند که داعش را خود ایجاد کرده و حال مدعی حذف آن است.
پس از خروج از برجام: «یک سینه حرف راجع به اروپاییها دارم»
۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷، ترامپ بهطور رسمی اعلام کرد از برجام خارج میشود.یک روز بعد، خامنهای به دانشگاه فرهنگیان رفت و در آنجا سخنرانی کرد. او سخنان ترامپ درباره آغاز فشار حداکثری را «سخیف و سبک» توصیف و به او گفت «آقای ترامپ! شما غلط میکنید.»
دوم خرداد ۱۳۹۷، خامنهای در دیدار با مسئولان جمهوری اسلامی، از آنها خواست تقصیر رخدادهایی مانند خروج از برجام را به گردن ترامپ نیندازند. او تاکید کرد سایر روسای جمهوری آمریکا نیز رفتارهای مشابهی داشتند. در این دیدار او ترامپ و وزیر امور خارجه آمریکا و غربیها را «گستاخ، طلبکار،وقیح، چشمسفید، پررو» خواند.
در خطبه نماز عید فطر که ۲۵ خردادماه ۱۳۹۷ برگزار شد، خامنهای از ترامپ نام برد و مانند گذشته، فحش یا صفت خاصی برای او به کار نبرد. در دیدار هیئت دولت نیز که ۲۴ تیرماه ۱۳۹۷ برگزار شد، بازهم به گفتههای ترامپ اشاره کرد، اما ناسزایی برای او به کار نبرد. به جای ترامپ – در شرایطی که ترامپ با اروپا اختلاف نظرهای علنی داشت- گفت «یک سینه حرف» راجع به «ذات خبیث» اروپاییها دارد.
در دیدار عمومی ۲۲ مرداد ۱۳۹۷، خامنهای پیشنهاد مذاکره ترامپ را رد کرد، اما بازهم ناسزایی به او نگفت، اما ترامپ را با ریگان مقایسه و گفت در دوره او که آمریکا قدرتمندتر بود، جمهوری اسلامی با آمریکا مذاکره نکرد و بازهم مذاکره نخواهد کرد.
چهارم آذرماه ۱۳۹۷، خامنهای در دیدار با «مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی» ترامپ را «یاوهگو» خواند. ۲۲ آذرماه ۱۳۹۷، رهبر جمهوری اسلامی در دیدار با «خانواده شهدا»، از ترامپ نام برد، اما بازهم فحش یا صفت خاصی به او نداد و به جای آن دشمنان جمهوری اسلامی و آمریکا را غرق در «لجن، فساد اخلاقی، فساد سیاسی» دانست.
سوم بهمنماه ۱۳۹۷، رهبر جمهوری اسلامی دیداری با «مسئولان و محققان ستاد توسعه علوم شناختی» داشت. در این دیدار خامنهای مشابه دیدار دوم خرداد ماه، با اشاره به تنشها بین آمریکا و مکزیک، مجددا تاکید کرد رفتارهای آمریکا- که او آنها را «سلطهگرانه» توصیف کرد- مختص به ترامپ نیست و در سایر دولتها هم به شکل دیگری رواج داشته است. او در ادامه مشابه دیدار ۲۴ تیرماه، در کنار حمله به آمریکا، به اروپا اشاره کرد و تاکید کرد باید به اروپاییها سوءظن داشت.
در دیدار سالانه با کارکنان نیروی هوایی ارتش که ۱۹ بهمنماه ۱۳۹۷ برگزار شد، خامنهای تاکید کرد «مرگ بر آمریکا» که از جمله شعارهای محبوب هواداران جمهوری اسلامی است، مرگ بر ملت آمریکا نیست، بلکه هدف آن «ترامپ، جان بولتون و مایک پمپئو» است.
۱۹ فروردین ۱۳۹۸، خامنهای در دیدار با «جمعی از پاسداران و خانوادههای آنان» با ذکر آیهای از قرآن، ترامپ را «اَلَّذینَ کَفَروا» خواند که فریب خورده و در حالی که فکر میکند در راه قله است، در واقع در حال حرکت به حضیض است. او در این دیدار هم ناسزاهای کلی به آمریکا و دشمنان جمهوری اسلامی داد، اما بازهم از فحاشی به شخص ترامپ خودداری کرد.
۲۴ اردیبهشت سال ۱۳۹۸، تقریبا در اولین سالروز خروج ترامپ از برجام، خامنهای دیداری با «مسئولان نظام» ترتیب داد. در این دیدار، او بازهم ترامپ را با روسای جمهوری پیشین آمریکا مقایسه کرد و گفت آمریکا در سال ۱۳۵۷، در زمان ریاست جمهوری جیمی کارتر – ریسجمهوری دموکرات آمریکا- قدرتش از «این بابا که حالا سر کار است» بیشتر بود. او در این دیدار به ترامپ فحش مستقیم نداد، اما در مقایسه با کارتر، ترامپ را «کم عقلتر، کم قدرتتر و کمتوان از نظر مالی» توصیف کرد.
در سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی بهمناسبت سالروز مرگ خمینی در ۱۴ خرداد ماه ۱۳۹۸، این بار خامنهای صریحتر به ترامپ حمله کرد و او را شخصی دانست که درباره «تعادل روانی، تعادل فکری و تعادل اخلاقی» او تردید وجود دارد؛ خامنهای تاکید کرد انتخاب فردی با «مختصات آقای ترامپ» نشانه افول آمریکا است.
چهارم مهرماه ۱۳۹۸، خامنهای در دیدار با اعضای مجلس خبرگان، به پیشنهاد مذاکره از سوی ترامپ اشاره کرد و گفت «این آدم بلد نیست درست صحبت بکند.»
دو روز پیش از مرگ سلیمانی: «ترامپ غلط میکند»
در سخنرانی ۱۱ دیماه ۱۳۹۸، لحن خامنهای مجددا تند شد. او با اشاره به توییت ترامپ که به جمهوری اسلامی درباره اقدامات نظامی در منطقه هشدار داده و آن را تهدید کرده بود، گفت «غلط میکنید» و در ادامه مدعی شد مردم منطقه از آمریکاییها متنفرند و رخدادهای منطقه ربطی به جمهوری اسلامی ندارد.
۱۳ دیماه ۱۳۹۸، دو روز پس از سخنرانی خامنهای، قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، شاخه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در عراق با دستور ترامپ مورد هدف قرار گرفت.
پس از مرگ سلیمانی: «خدای متعال پسگردنی میزند»
خامنهای پس از مرگ سلیمانی، در شش رویداد هیچ اشارهای به شخص ترامپ نکرد، تنها در نماز مورخ ۲۷ دیماه، بدون نام بردن از او گفت رییسجمهوری آمریکا به هدف قرار دادن سلیمانی اعتراف کرده است و «خدای متعال میزند پشت گردن افراد که خودشان اعتراف کنند.»
در سخنرانی عمومی ۱۶ بهمنماه ۱۳۹۸ خامنهای به نقد شیوه انتخابات در آمریکا پرداخت و گفت این شیوه باعث شد که ترامپ با وجودی که تعداد آرای عمومی او کمتر از رقیبش (هیلاری کلینتون) بود، به عنوان رییسجمهوری انتخاب شود.
او در ادامه نیز با اشاره به طرح معامله قرن، گفت این طرح قبل از «مردن ترامپ» میمیرد. با وجود این، او هیچ اشاره مستقیمی به ترامپ نکرد.
خامنهای ۲۹ بهمنماه ۱۳۹۸ نیز درباره ترامپ صحبت کرد. اینبار او به نقل از یک سناتور آمریکایی که نام نبرد، به نقد عملکرد اقتصادی ترامپ پرداخت و گفت او اوضاع اقتصادی را برای پولدارها بهتر کرده است. اما هیچ ناسزا یا فحشی به ترامپ نداد.
تا ۲۸ اردیبهشتماه ۱۳۹۹، خامنهای اشاره مستقیمی به ترامپ نداشت، اما در این تاریخ در یک ارتباط تصویری با «نمایندگان تشکلهای دانشجویی» برای تحقیر ترامپ را «دکتر ترامپ» نامید و او و اعضای کابینهاش را عامل تنفر ملتها از آمریکا توصیف کرد. با وجود این، همچنان از فحاشی به او خودداری کرد.
هشتم تیرماه ۱۳۹۹، خامنهای در ارتباط تصویری با همایش سراسری قوه قضائیه، در حالی که از سیستم قضایی آمریکا انتقاد میکرد، ترامپ را به طعنه «رییسجمهوری محترم آمریکا» خطاب کرد.
پس از پایان دور اول ریاست جمهوری ترامپ: «احمق سبکمغز گموگور شد»
در ۱۳ آبانماه ۱۳۹۹، در آستانه انتخابات آمریکا، خامنهای در جریان متهم کردن ترامپ به تقلب در انتخابات به نفع خود در مقابل رقیبش جو بایدن، از ترامپ یاد کرد، اما هیچ صفت یا فحشی به او نداد.
در ۲۶ آذر ماه ۱۳۹۹، پس از روشن شدن نتایج انتخابات آمریکا که در آن جو بایدن پیروز شد، خامنهای در دیدار با دستاندرکاران مراسم سالروز مرگ قاسم سلیمانی، هشدار داد که آمریکای ترامپ با آمریکای اوباما تفاوت چندانی ندارد.
اظهار نظر بعدی مربوط به ۱۹ بهمنماه ۱۳۹۹ است. دیگر جو بایدن بهطور رسمی دوران ریاست جمهوری خود را آغاز کرده و ترامپ نیز از قدرت کنار رفته بود. خامنهای در دیدار با «فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش» دوباره حملات به ترامپ را آغاز کرد. او گفت ترامپ با « لگد و افتضاح» از کاخ سفید «اخراج» شد و به «زبالهدان» تاریخ پیوسته و «سقوط» کرده است. او همچنین ترامپ را رییسجمهوری «ناباب» آمریکا نامید.
ترامپ موضوع پیام تحویل سال ۱۴۰۰ خامنهای هم بود. او در این پیام ترامپ را «احمق» خواند. خامنهای عدم پیروزی ترامپ در انتخابات سال ۱۳۹۹ آمریکا را «گم و گور شدن مفتضح» ترامپ تعبیر کرد.
در هفتم تیرماه و هفتم شهریور ماه ۱۴۰۰، خامنهای در دیدار با رییس و مسئولان قوه قضائیه و رییسجمهوری و هیئت دولت، از ترامپ در جریان انتقاد از سیاستهای آمریکا و اروپا در برجام نام برد، اما فحشی به او نداد.
۱۱ دیماه ۱۴۰۰، خامنهای در دیدار با خانواده و دستاندکاران برگزاری سالگرد مرگ قاسم سلیمانی، گفت ترامپ پس از آنکه «تقاص دنیوی» خود را پس بدهد «گموگور» خواهد شد و به «زبالهدان تاریخ» خواهد پیوست. او یکبار دیگر تاکید کرد جای ترامپ در «زبالهدان» است.
۱۹ بهمنماه ۱۴۰۰، خامنهای در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش، ترامپ را رییسجمهوری توصیف کرد که تتمه آبروی آمریکا را برد.
۱۱ آبان ۱۴۰۱، رهبر جمهوری اسلامی، انتخاب ترامپ در دور قبل ریاست جمهوری آمریکا را نشانه «انحطاط» آمریکا دانست و تاکید کرد که ترامپ «دیوانهای» بود که «ساقط» شد. در ۲۹ آبانماه ۱۴۰۱ که خامنهای در دیداری با برخی از مردم اصفهان، ترامپ را «سبکمغز» خطاب کرد.
احتیاط در دور دوم ریاست جمهوری ترامپ
در دیدار ۱۶ فروردین سال ۱۴۰۲ خامنهای با مسئولان نظام، و ۳۰ خردادماه با «مسئولان ستاد برگزاری کنگره بینالمللی شهدای مقاومت و مدافع حرم» او از ترامپ نام برد، اما فحشی به او نداد.
او در سخنرانیهای ۱۹ بهمن ۱۴۰۳ در دیدار «فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش» و دیدار دانشجویان در ۲۲ اسفند ۱۴۰۳، که پس از آغاز به کار دور دوم ترامپ انجام شد، به او اشاره کرد، اما صفت خاصی مانند گذشته برای او به کار نبرد.
خامنهای از سال ۱۴۰۳ و جدی شدن حضور ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، بهطور کلی رویکردی محتاطانه درباره او در پیش گرفت.
بر خلاف دورههای قبلی، او به هیچ وجه تا کنون از ترامپ نام نبرده است. حتی پس از انتشار خبر ارسال نامه، خامنهای در دیدارها به جز دیدار ۲۲ اسفندماه، که از «رییسجمهوری» آمریکا یاد کرد، اشارهای به جایگاه حقوقی ترامپ هم نکرده است.
در آن دیدار هم رهبر جمهوری اسلامی هیچ صفتی برای ترامپ به کار نبرد و صرفا به پاره کردن برجام در دور قبلی اشاره کرد و با گلایه گفت: «همین شخص، مذاکره تمامشده، کاملشده، امضا شده را از میز بیرون انداخت و پاره کرد؛ با این آدم چه جور میشود مذاکره کرد؟»
از زمان همین سخنرانی تاکنون، در یک ماه اخیر، یک دور مذاکره در عمان برگزار شده و مذاکره دیگر در رم در حال برگزاری است و خامنهای همچنان در سخنانش نه تنها به ترامپ حمله نمیکند بلکه میکوشد تا آنجا که ممکن است کمتر به رییسجمهوری آمریکا اشاره کند.
دو روز مانده به دومین دیدار نمایندگان جمهوری اسلامی و آمریکا در روز شنبه ۳۰ فروردینماه، عباس عراقچی وزیر امور خارجه از سفر به روسیه، برای تسلیم نامه علی خامنهای به ولادیمیر پوتین خبر داد.
عراقچی چهارشنبه، ۲۷ فروردینماه، این خبر را در جمع خبرنگاران اعلام کرد. طبق اعلام قبلی، او روز شنبه ۳۰ فروردینماه، برای دومین بار با هیئت مذاکرهکننده آمریکا دیدار خواهد کرد.
این اولین بار نیست که رهبر جمهوری اسلامی در بزنگاهها با پوتین نامهنگاری میکند. ۲۰ بهمنماه سال ۱۳۹۹، همزمان با پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در زمانی که جمهوری اسلامی امیدوار بود در دوران پس از دونالد ترامپ، دوباره به شرایط پیش از خروج او از برجام بازگردد، خامنهای پیامی کتبی برای روسیه ارسال کرد.
دیدار سال ۱۳۸۶
در حالی که در آن زمان همچنان دولت حسن روحانی بر سر کار بود، محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی پیام خامنهای برای پوتین را به روسیه برد.
حدودا یکسال بعد در دیماه سال ۱۴۰۰، کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی در روسیه گفت محتوای نامه خامنهای به پوتین، در رابطه با برنامه هستهای جمهوری اسلامی، برجام و توافق بلند مدت بوده است.
علی خامنهای در طول دوران رهبری خود هرگز به خارج از ایران سفر نکرده، اما ولادیمیر پوتین تاکنون چندین بار به ایران سفر و با رهبر جمهوری اسلامی دیدار کرده است.
دیدار سال ۱۳۹۴
مهرماه سال ۱۳۸۶، در زمان ریاست جمهوری محمود احمدینژاد و دورانی که برنامه هستهای جمهوری اسلامی بهطرز بی سابقهای تا آن زمان مورد توجه جهان قرار گرفته بود، پوتین به تهران سفر کرد. در آن دیدار خامنهای ابراز امیدواری کرد که مناسبات تهران و مسکو بهشکلی همه جانبه گسترش پیدا کند و تاکید کرد وجود «روسیه مقتدر» به نفع جمهوری اسلامی است.
سفر بعدی پوتین، در آذرماه ۱۳۹۴، اندکی پس از توافق برجام انجام شد. در آن سفر خامنهای دیداری غیر معمول و دوساعته با پوتین داشت و در آن باز هم به «تمجید» از روسیه مقتدر پرداخت و از حضور روسیه در منطقه بهویژه سوریه، تمجید کرد.
دیدار سال ۱۳۹۶
در آن دیدار، پوتین یک قرآن بهظاهر عتیقه هم به خامنهای هدیه داد که بعدها شایعاتی درباره بدل بودن آن مطرح شد.
کمتر از دو سال بعد، در آبانماه سال ۱۳۹۶، در حالی که دونالد ترامپ دور اول ریاست جمهوری خود را آغاز کرده بود، پوتین باز به تهران رفت.در آن دیدار خامنهای به پوتین پیشنهاد داد در زمینه حمل و نقل، از ظرفیت بندر چابهار ایران برای اتصال به بندر سنپترزبورگ استفاده کند.
اقدام برای عملی کردن این پیشنهاد از همان سال با پروژه راهآهن شمال جنوب آغاز شد و هم اکنون نیز دولت پزشکیان در حال رفع موانع برای احداث آخرین قطعه این راه آهن در ایران از طریق محور رشت آستارا است. طرحی که تبعات محیط زیستی و اقتصادی قابل توجهی برای ایران دارد، اما برای اتصال روسیه به جنوب ایران حیاتی است.
دیدار سال ۱۳۹۷
در شهریورماه سال ۱۳۹۷، کمتر از یکسال پس از دیدار قبلی، در شرایطی که ترامپ از برجام خارج شده بود، پوتین سفر بعدی خود به تهران را انجام داد.
در دیدار شهریورماه ۱۳۹۷، خامنهای پیشنهاد داد جمهوری اسلامی و روسیه، با هم در زمینه «مهار آمریکا» همکاری بیشتری داشته باشند و نمونه موفق این طرح خود را، حضور نظامی جمهوری اسلامی و روسیه در سوریه عنوان کرد.
هم اکنون حدود هفت سال پس از آن دیدار، جمهوری عربی سوریه بهطور کامل از زیر نفود جمهوری اسلامی خارج شده و رییس جمهوری سابق آن، بشار اسد، به روسیه پناه برده است. جمهوری اسلامی که دیگر هیچ نیرویی در سوریه ندارد، برخی از فرماندهان رده بالای نظامی خود در سوریه را از دست داده است.
دیدار سال ۱۴۰۱
آخرین بار پوتین در تیرماه سال ۱۴۰۱ و در دوران ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی به تهران سفر کرد. خامنهای در آن دیدار خواهان نهایی شدن قراردادهای جمهوری اسلامی و روسیه در زمینه نفت و گاز و سایر تفاهمنامههای بلند مدت شد.
پس از آنکه ابراهیم رئیسی در اردیبهشت سال ۱۴۰۳ در سانحه هلیکوپتر کشته شد، خامنهای اندکی پیش از آغاز به کار مسعود پزشکیان، محمد مخبر، معاون اول رئیسی را با پیامی شفاهی به مسکو فرستاد. برخی رسانهها فاش کردند مخبر در روسیه به پوتین اطمینان داده بود که قراردادها و تفاهمنامهها در دوران ریاست جمهوری پزشکیان تداوم خواهند یافت.