بلایی که کاغذ پاره ها سر بانک ها آوردند
-
در سال های ۸۷ تا ۹۱ کل خدمات ارزی مورد نیاز مبادلات تجاری توسط کل بانک ها و موسسات مالی اعتباری معتبر کشور به ترتیب: ۷۱، ۷۹، ۷۶، ۵۹ و ۳۴ درصد ارزش مبادلات تجاری کشور بوده است. این یعنی با همین اطلاعات ناقص و نصفه و نیمه، چیزی حدود ۶۶ درصد مبادلات تجاری ما در آخرین سال مورد ذکر در این گزارش، توسط منابعی جز بانک ها تامین شده اند.
-
در سال ۱۳۹۰ بانک صادرات به خاطر انجام مبادلات ارزی دچار زیان ۲ هزار و ۹۷۰ میلیارد ریالی شد.
-
در بخش مبادلات ارزی بانک شهر(جدول شماره ۵) که خود این بانک در همایش بانکداری اسلامی منتشر کرده است، هیچ مبادله ای وجود ندارد و تمامی بخش ها برابر صفر ذکر شدند. اما در بیلان مالی این بانک در بخش درآمدهای غیر مشاع ذیل ردیف نتیجه مبادلات ارزی در سال ۱۳۹۱ سود ۲۳۰ میلیارد ریالی درج شده است
شفافیت و فساد همیشه با هم رابطه منفی داشتند. در سال های گذشته تحریم ها(یا به قول رئیس دولت سابق کاغذ پاره ها) کاری کردند که رابطه تجاری ما و جهان با مشکلاتی روبرو شود. قطع خدمات سوئیفت، تحریم بانک مرکزی و تحریم بانک ها و… همگی از جمله آن مشکلات بودند. برای وضوح بیشتر این مشکلات نگاهی کنید به حجم مبادلات ما و جهان، که در آخرین سال طبق اعلام گمرک ج.ا.ا به بیش از ۸۶ میلیارد دلار (برابر ۲۵۸ هزار میلیارد تومان) بوده، تازه این به جز ارزش نفتی است که صادر کردیم.
ما با چنین حجمی از پول مواجه هستیم و جابجایی این پول قطعا معمولی نیست. برای جابجایی آن و داشتن رابطه تجاری با جهان، میبایست از خدماتی بهره برد. در کشورهایی که علیه آنها “کاغذ پاره” صادر نشده باشد، عموما عمده این خدمات توسط بانک ها ارایه می شوند.
بانک ها از محل دادن این خدمات سودهای کلانی دارند، مشتری ها با دریافت این خدمات اطمینان خاطر دارند و عموم مردم هم در صورت لزوم می توانند شاهد و ناظر ماجرا باشند. این یعنی شفافیت.
اما در کشوری مثل ما که ۸ سال گذشته درگیر کاغذ پاره ها بود، وضع کمی فرق می کند، اول شعب بانک های ما در خارج کشور تعطیل شدند، بعد خدمات سوئیفت قطع شد. بازار داخل اما همچنان نیازمند مبادلاتی بود که سال ها به آن عادت کرده و نتیجه نفت ۱۰۰ دلاری و سیاست های دولت نهم و دهم بود.
بانک ها که از ارایه خدمات ناتوان بودند، اگرهم نبودند احتمالا با آن بلبشو در بازار ارز که شب تا صبحی قیمت دلار از زمین تا آسمان فرق می کرد تمایلی به ورود به این حوزه نداشتند، در همین گزارش نگاهی کنید به بیلان بانک صادرات که احتمالا یک نمونه از همان بالا و پایین شدن های قیمت دلار است.
باری؛ بانک ها که خدمات نمی دادند پس باید این پول به نحو دیگری جابجا می شد، در این شرایط صرافی های مطمئن و شرکت های تابع بانک ها مثل قارچ هر روز سبز شدند و اختیار ارز کشور را در دست گرفتند.
بانک ها که عملیاتی انجام دهند، می شود از طریق بررسی بیلان و نوع خدمات ارایه شده و… آن را عمومی کرد و کمی شفافیت ایجاد کرد، اما وقتی شما با تعداد کثیری از صرافی ها و افراد طرف هستید، دیگر فضا غبار آلود می شود.
در این فضا هم اشخاصی پیدا می شوند که نام خود را سرباز اقتصادی می گذارند و بررسی حساب آنها کار ساده ای نیست، گیریم که یکی از آنها به دام رسانه ها بیافتد، اما ما فقط با آن یکی آشنا هستیم.
بانک ها هم سرگرم خرید و فروش ارز می شوند و با نوسانات قیمت ارز، مواردی نظیر بانک صادرات یا ماجرای بانک سرمایه پیش می اید. یا این وسط بانک های جدیدی مثل بانک شهر، طبق خود اظهاری که داشته، هیچ فعالیت ارزی نداشته، اما ناگهان در بیلان مالی این بانک سود نتیجه مبادلات ارزی سبز می شود!
در اینجا نگاهی داریم به فعالیت ارزی ۲۸ بانک و موسسه اعتباری بزرگ کشور طی سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ طبق اعلام خود این بانک ها و موسسات یعنی دولت دهم و اوج وضع تحریم ها علیه کشورمان.
برای دیدن تصویر در ابعاد بزرگتر روی آن کلیک کنید
حجم مبادلات
جمع مبادلات ارزی همه ۲۹ بانک و موسسه مالی و اعتباری کشور در سال ۱۳۸۷ برابر ۱۲۰۰۱۷ میلیون دلار بوده که در سال ۱۳۸۸ با ۷٫۵۵ درصد افزایش به ۱۲۹۰۸۸ میلیون دلار رسیده است در سال ۱۳۸۹ جمعا ۱۲۵۳۵۹ میلیون دلار حجم مبادلات ارزی بانک ها بوده که از کاهش ۲٫۸۸ درصدی حجم مبادلات نسبت به سال ۸۸ خبر میدهد.
در سال ۱۳۹۰ مبادلات ارزی نسبت به سال قبل تر یعنی ۸۹ کاهشی برابر ۳٫۸۳ درصدی داشته و به ۱۲۰۵۴۶ میلیون دلار رسیده است. روند کاهش حجم مبادلات ارزی در سال ۹۱ هم ادامه دارد، در این سال مجموع مبادلات ارزی بانک ها برابر ۱۱۱۲۰۵ میلیون دلار بوده که نشان دهنده کاهش ۷٫۷۴ درصدی نسبت به سال قبل است.
۱۳۸۷: در این سال مجموعا ۲۶۱۳۷ میلیون دلار اعتبارات اسنادی(lC) ، ۲۹۴۰ میلیون دلار ضمانت نامه های ارزی، ۲۱۰۳۷ میلیون دلار خرید ارز، ۲۱۹۲۵ میلیون دلار فروش ارز، ۲۳۶۹۱ میلیون دلار حوالجات ارزی و ۲۲۹۰۰ میلیون دلار سایر فعالیت های ارزی توسط ۲۹ بانک و موسسه مالی فعال کشور انجام شده است.
۱۳۸۸: در سال ۸۸ جمعا ۲۵۸۲۷ میلیون دلار ال سی، ۲۹۷۸ میلیون دلار ضمانت نامه، ۲۵۵۲۸ میلیون دلار خرید ارز، ۲۱۶۶۲ میلیون دلار فروش ارز، ۳۲۰۲۰ میلیون دلار حوالجات ارزی و ۱۹۶۸۵ میلیون دلار سایر فعالیت های ارزی جمع مبادلات ارزی بانک های کشور را به خود اختصاص داده است.
۱۳۸۹: جمعا ۲۵۹۱۵ میلیون دلار اعتبارات اسنادی، ۳۰۸۶ میلیون دلار ضمانت نامه، ۱۵۷۶۱ میلیون دلار خرید ارز، ۲۰۱۶۳ میلیون دلار فروش ارز، ۴۰۰۰۰ میلیون دلار حوالجات ارزی و ۱۹۰۴۵ میلیون دلار سایر فعالیت های ارزی، جمع مبادلات ارزی سال ۱۳۸۹ را به خود اختصاص داده است.
۱۳۹۰: در این سال بانک ها و موسسات مالی روی هم رفته ۲۱۶۳۱ میلیون دلار اعتبارات ارزی و ۳۰۶۳ میلیون دلار ضمانت نامه ارزی صادر کردند. ۱۴۵۸۵ میلیون دلار ارز خریدند و ۲۲۹۰۷ میلیون دلار ارز فروختند. ۳۱۹۰۲ میلیون دلار حواله صادر کرده و ۲۵۰۶۸ میلیون دلار هم سایر فعالیت های ارزی داشتند.
۱۳۹۱: سال گذشته نیز جمعا ۸۶۰۲ میلیون دلار ال سی صادر شده، ۲۶۲۹ میلیون دلار ضمانت نامه ارزی صادر شده است، ۱۰۳۸۲ میلیون دلار ارز خریداری شد و ۱۴۷۲۶ میلیون دلار ارز فروخته شده است. ۱۷۷۴۸ میلیون دلار حوالجات ارزی و ۵۵۷۲۷ میلیون دلار سایر فعالیت های ارزی، دیگر سر فصل های مبادلات ارزی در این سال بودند.
برای دیدن تصویر در ابعاد بزرگتر روی آن کلیک کنید
مجموع در آمد ها
در سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ سود ثبت شده بانک ها از محل فعالیت های ارزی جمعا برابر ۳۲۳۲۲٫۸ میلیارد ریال ثبت شده است. ۲۹ بانک و موسسه مالی و اعتباری کشور در سال ۱۳۸۷ جمعا ۸۵۷۷٫۶۹ میلیارد ریال از این محل سود کسب کردند که در سال ۱۳۸۸ این رقم با ۷۵٫۰۱ درصد کاهش به ۲۱۴۲٫۸۹ میلیارد ریال رسیده است. در سال ۱۳۸۹ بانک ها با افزایش ۳۱۲٫۶۸ درصدی سود خود از محل فعالیت های ارزی را به ۸۸۴۳٫۴۳ میلیارد ریال رسانده و در سال ۱۳۹۰ مجددا با کاهش ۴۷٫۱۱ درصدی این سود به ۴۶۷۷٫۰۷ میلیارد ریال می رسد. طبق خود اظهاری بانک ها و موسسات مالی کشور، جمع ۲۹ مجموعه یاد شده در سال ۱۳۹۱ با ۷۲٫۷۹ درصد رشد نسبت به سال ۱۳۹۰ سودی برابر ۸۰۸۱٫۷۴ میلیارد ریال از محل فعالیت های ارزی داشتند.
بانک ها به ترتیب در آمد
طبق خود اظهاری بانک ها در بیلا سالانه شان، طی پنج سال گذشته به ترتیب بانک های: ملت (۸۹۷۵)، تجارت(۵۸۱۹)، رفاه کارگران(۴۹۶۰)، ملی(۳۱۸۰)، سامان(۲۹۰۸)، توسعه صادرات(۱۵۰۷)، پارسیان(۱۴۹۰)، پاسارگاد(۸۷۹)، مسکن(۶۶۹)، کارآفرین(۶۳۵)، سپه(۵۰۶)، اقتصاد نوین(۴۹۰)، سرمایه(۲۳۹)، شهر(۲۳۰)،سینا(۱۲۷)، پست بانک(۱۱۷)، موسسه انصار(۵۰)، توسعه صادرات(۲۰) و دی(۲) میلیارد ریال از محل مبادلات ارزی سود کسب کردند و بانک صادرات نیز اظهار داشته که طی این پنج سال ۴۸۰ میلیارد ریال از این محل زیان دیده است. این زیان نتیجه سال ۱۳۹۰ است، در این سال این بانک طبق اطلاعاتی که منتشر کرده است، ۲۹۷۰ میلیارد ریال از محل مبادلات ارزی دچار زیان شده است. البته بانک سرمایه نیز در سال ۸۷ با زیان ۴ میلیارد ریالی و در سال ۹۰ با زیان ۱۷ میلیارد ریالی، بانک پارسیان در سال ۸۸ با زیان ۹۳ میلیارد ریال، بانک اقتصاد نوین در سال ۸۸ با زیان ۷۱ میلیارد ریالی نیز مواجه بودند.
برای دیدن تصویر در ابعاد بزرگتر روی آن کلیک کنید
بانک شهر: بدون فعالیت اما صاحب سود!
متاسفانه اطلاعات ارایه شده توسط موسسات بعضا ناقص هستند، برای مثال در بخش مبادلات ارزی بانک شهر(جدول شماره ۵) که خود این بانک در همایش بانکداری اسلامی منتشر کرده است، هیچ مبادله ای وجود ندارد و تمامی بخش ها برابر صفر ذکر شدند. اما در بیلان مالی این بانک در بخش درآمدهای غیر مشاع ذیل ردیف نتیجه مبادلات ارزی در سال ۱۳۹۱ سود ۲۳۰ میلیارد ریالی درج شده است، اگرچه در مقایسه با سایر درآمد ها این رقم چندان پر اهمیت نمی نماید، اما به نظر می رسد یک بانک در ارایه آمار و ارقام باید دقت بیشتری به خرج دهد تا راه هرگونه سوء تفاهم از بین برود.
برای دیدن تصویر در ابعاد بزرگتر روی آن کلیک کنید
۶۶ درصد مبادلات تجاری در ابهام
در اینجا یک مقایسه ساده انجام خواهیم داد. برای واردات و صادرات(در ایران به جز صادرات نفتی که حجم بسیاری بزرگی را در مبادلات تجاری به خود اختصاص می دهد) یا به ال سی، یا ضمانت نامه و یا حواله نیاز است. جمع حجم خدمات ارایه شده در این سه فصل توسط بانک ها و موسسات کشور در سال های ۱۳۸۷، ۱۳۸۸، ۱۳۸۹، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ به ترتیب عبارت است از: ۵۳، ۶۱، ۶۹،۵۷ و ۳۰ میلیارد دلار، از دیگر سو جمع واردات و صادرات غیر نفتی ما طبق اطلاعات ارایه شده توسط گمرک ج.ا.ا در همین سال ها به ترتیب عبارت است از: ۷۴، ۷۷، ۹۱، ۹۶ و ۸۶ میلیارد دلار.
به عبارتی در سال های ۸۷ تا ۹۱ کل خدمات ارزی مورد نیاز مبادلات تجاری توسط کل بانک ها و موسسات مالی اعتباری معتبر کشور به ترتیب: ۷۱، ۷۹، ۷۶، ۵۹ و ۳۴ درصد ارزش مبادلات تجاری کشور بوده است. این یعنی با همین اطلاعات ناقص و نصفه و نیمه، چیزی حدود ۶۶ درصد مبادلات تجاری ما در آخرین سال مورد ذکر در این گزارش، توسط منابعی جز بانک ها تامین شده اند.
این موضوع زمانی که بدانیم هر بانک کشور هم اکنون شرکت های صرافی وابسته به خود دارد و طرف های معامله در خارج از کشور برای خود ایجاد کرده پر بیراه هم نیست.
کشور به خاطر آن کاغذ پاره ها ناگزیر از ایجاد این منابع است چون به صورت شفاف نمی تواند معامله کند، اما در سوی دیگر این رویه، ما با حجم بزرگی از پول طرف هستیم که به دست منابعی سپرده شده که عموم مردم از آنها مطلع نیستند. این عدم اطلاع شفافیت را از بین برده و خود زمینه و بستر مناسب برای ایجاد فساد را فراهم می کند. در این شرایط باید به امانت داری این منابع و یا محافل امیدوار بود و چاره ای دیگر نیست. یعنی کاغذ پاره ها، خود بستر لازم ایجاد فساد را فراهم کردند.
————-
این گزارش در روزنامه شرق مورخ ۲۳ بهمن ۱۳۹۲ صفحه ۴ با تغییراتی منتشر شد
