سرگذشت خانواده مرموز نیلی

7 ژوئن 2024 بدون دیدگاه

این روزها رسانه‌ها درباره نقش «حلقه مقداد» در انتخاب ریاست‌جمهوری آینده می‌نویسند. محفلی که نقشش اولین بار در انتصابات دولت ابراهیم رئیسی مطرح شد و در جریان سیسمونی‌گیت محمدباقر قالیباف هم پیش کشیده شد. ظاهرا سرنوشت مقداد و میثم، فرزندان حسین نیلی و مادرشان، با «مرگ در سانحه» پیوند عجیبی دارد.

حدودا دو سال قبل و در اردیبهشت‌ ۱۴۰۱، ایران‌اینترنشنال فایلی صوتی از مهدی طائب، رییس قرارگاه عمار و برادر رییس سابق سازمان اطلاعات سپاه منتشر کرد که در آن طائب و یکی از حضار، به نقش داماد و برادر داماد رئیسی در «زدن» قالیباف اشاره می‌کردند.

در آن جلسه گفته شد: «خط مشی چی بود؟ بگردیم، پیدا کنیم و بزنیم قالیباف را ….»

داماد و برادر داماد رییس‌جمهوری که در این فایل به آن‌ها اشاره شده، همان مقداد و میثم نیلی هستند. این دو نفر که این روزها از اثرگذاریشان در عزل و نصب‌های سیاسی زیر عنوان «حلقه مقداد» در رسانه‌ها یاد می‌شود، از کجا آمدند؟

حسین نیلی، پدر نیلی‌ها در دولت اول میرحسین موسوی وزیر معادن و فلزات بود

حسین نیلی، پدر نیلی‌ها در دولت اول میرحسین موسوی وزیر معادن و فلزات بود

زخم کهنه تصادف ساختگی

یک‌شنبه ۱۰ تیر ۱۳۶۸، میرحسین موسوی، آخرین نخست‌وزیر جمهوری اسلامی، پیامی کوتاه منتشر کرد و در آن «درگذشت ناگهانی برادر مهندس حسین نیلی»، وزیر سابق معادن و فلزات را تسلیت گفت.

روزنامه کیهان در صفحه دو شماره مورخ ۱۱ تیر ۱۳۶۸ درباره مرگ حسین نیلی احمدآبادی نوشت که او روز جمعه ۹ تیر ۱۳۶۸، در حالی که در سمت عضو هیات مدیره سازمان صنایع دفاع انجام وظیفه می‌کرد، به هنگام بازگشت از ماموریت در اتوبان کرج جان خود را از دست داد.

همان زمان و در خبر دیگری درباره مراسم دفن او نوشته شد که از او سه فرزند به یادگار مانده است.

حسین نیلی احمدآبادی، متولد سال ۱۳۲۵ در اصفهان بود که بعد از انقلاب به عضویت حزب جمهوری اسلامی درآمده بود. او در سرکوب اعتراضات سال‌های نخست جمهوری اسلامی در استان چهارمحال و بختیاری نقش داشت. از سال ۱۳۶۰ معاون سیاسی استانداری چهارمحال و بختیاری بود. از سال ۱۳۶۲ تا سال ۱۳۶۴، در دولت موسوی وزیر معادن و فلزات بود. اینکه او از وزارت در دولت اول به مدیریت در دولت دوم موسوی رسید، شاید به دلیل اختلافات موسوی و علی خامنه‌ای در زمان ریاست جمهوری خامنه‌ای بود.

۲۷ سال پس از آن تصادف، وقتی سه فرزند نیلی احمدآبادی دیگر بزرگ شده بودند، یک‌ وب‌سایت از زیرمجموعه‌های حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، مصاحبه‌ای با یک «همسر شهید» انجام داد؛ زنی به نام «زهرا سجادی».

زهرا سجادی، همسر حسین نیلی و مادر مقداد و میثم نیلی

زهرا سجادی، همسر حسین نیلی و مادر مقداد و میثم نیلی

سجادی در این مصاحبه گفت همسرش مثل حسن تهرانی مقدم (از بنیانگذاران برنامه موشکی سپاه پاسداران که سال ۱۳۹۰ در انفجار زاغه مهمات شهریار کشته شد)، در صنایع الکترونیک، موشک‌سازی و مخابرات، طرح‌هایی داشته است.

او با طرح شبهه‌ای درباره مرگ همسرش گفت در زمانی که اکبر ترکان در صنایع دفاع بوده، هیاتی از یوگسلاوی برای عقد قرارداد تولید شیشه‌های اپتیک به ایران آمده بودند اما شوهرش، حسین نیلی، از ترکان خواسته دست نگه دارد تا او به رشت برود و محصولات کارخانه‌ای را در آن شهر بررسی کند.

به گفته سجادی، نیلی با کارخانه‌ رشت برای تولید همان شیشه‌های اپتیک به توافق رسیده بوده اما در راه برگشت در تصادفی کشته می‌شود: «معلوم هم نشد این تصادف ساختگی بود یا خیر. در هر حال در حین خدمت به شهادت رسیدند.»

او در پایان مصاحبه تاکید کرد که همسرش، حسین نیلی، جزء اولین گروه‌هایی بوده که با خامنه‌ای، پس از آغاز رهبری‌اش «بیعت» کرده است.

تابستان سال ۱۳۶۸، در شرایطی که علی خامنه‌ای تازه رهبر شده بود و شورای نگهبان مشغول بررسی صلاحیت نامزدهای ریاست جمهوری بود، حسین نیلی، وزیر سابق میرحسین موسوی، در تصادف رانندگی جان باخت

تابستان سال ۱۳۶۸، در شرایطی که علی خامنه‌ای تازه رهبر شده بود و شورای نگهبان مشغول بررسی صلاحیت نامزدهای ریاست جمهوری بود، حسین نیلی، وزیر سابق میرحسین موسوی، در تصادف رانندگی جان باخت

خامنه‌ای پس از مرگ نیلی، در دیدار با خانواده او با اشاره به اینکه مرحوم را از زمان حضورش در ذوب آهن می‌شناخته، گفت: «من به جرات می‌توانم بگویم که شاید یک ساعت و یا یک سال از عمر ایشان برابر با تمام یک عمر عده‌ای است که ادعای زیاد دارند ولی خدمتی برای نظام و انقلاب انجام نمی‌دهند»

۲۷ سال بعد از مرگ پدر

در زمان مرگ نیلی احمدآبادی در آن تصادف مشکوک، گفته شده بود او سه فرزند دارد.

هویت دو فرزند از آن سه، یعنی مقداد و میثم امروز روشن شده است اما مشخص نیست میثم، مقداد را پای سفره انقلاب نشانده یا برعکس. یا شاید فرزند سومی که نامش منتشر نشده است.

یک هفته قبل از مرگ رئیسی در سانحه سقوط بالگرد، وب‌سایت خبرآنلاین (نزدیک به اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان) در گزارشی به نقش مقداد نیلی، همسر ریحانه‌ رئیسی و داماد ابراهیم رئیسی در کابینه دولت سیزدهم پرداخت.

دولت رئیسی هنوز یک ساله نشده بود که محمود احمدی بیغش – که اتفاقا حالا جزء خیل ثبت‌نام کنندگان در انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری سال ۱۴۰۳ هم هست – در بهمن‌ ماه سال ۱۴۰۰ در جریان نطقش در مجلس گفت: «در دولت شما پدیده مقدادیسم همان نقش غلط را ایفا می‌کند که آشناییسم در دولت روحانی ایفا می‌کرد.»

اشاره او به توصیه‌نامه‌هایی بود که از سوی مقداد نیلی، داماد رئیسی برای به‌کارگیری اشخاص در دولت صادر شده بود.

هر چند زمزمه‌هایی درباره نقش داماد رئیسی در رایزنی‌های پشت‌ پرده شده است، به نظر می‌رسد چهره تعیین کننده در این میان میثم، برادر مقداد باشد.

از مقداد نیلی، همسر ریحانه رئیسی، دختر ابراهیم رئیسی تصاویر زیادی در دست نیست

از مقداد نیلی، همسر ریحانه رئیسی، دختر ابراهیم رئیسی تصاویر زیادی در دست نیست

برادر مقداد

از مقداد نیلی، همسر ریحانه رئیسی، دختر ابراهیم رئیسی تصاویر زیادی در دست نیست.

از میثم، برادر مقداد، تصاویر و اظهار نظرهای بیشتری در دست است. طبیعی هم به نظر می‌رسد. او صاحب وب‌سایت رجانیوز به شمار می‌رود. بنگاه رسانه‌ای جریان پایداری که پیش از پیدایش جریان پایداری کارش را آغاز کرده بود.

سال ۱۳۸۴، شاکله اولیه رجانیوز از نیروهای ستاد انتخاباتی محمود احمدی‌نژاد و وب‌سایت شخصی او زیر نظر مسعود زریبافان تشکیل شد.

وب‌سایتی که امروز تصویر رئیسی را هم به محمدعلی رجایی در پیشانی خود چسبانده، در سال‌های پس از انتخابات ۱۳۸۸، در جریان‌های مهم امنیتی و پرونده‌سازی علیه روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی، نقش مهمی بازی کرد.

میثم نیلی سمت‌های زیادی از وزارت ارشاد تا سازمان صدا و سیما داشته و دارد اما به نظر می‌رسد نقش او به عنوان مالک رجانیوز از بقیه محوری‌تر باشد.

رجانیوز فقط یک وب‌سایت نیست بلکه ویترین جریانی امنیتی بوده و هست. جایی که حتی زور مجلس شورای اسلامی هم در جمهوری اسلامی به آن نرسید.

میثم نیلی، مالک وب‌سایت رجانیوز، محمدمهدی اسماعیلی را در ثبت‌نام برای انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری همراهی کرد

میثم نیلی، مالک وب‌سایت رجانیوز، محمدمهدی اسماعیلی را در ثبت‌نام برای انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری همراهی کرد

برادران نیلی و افشاگری

مهم‌ترین نقش برادران نیلی در سال‌های اخیر حمله به محمدباقر قالیباف بوده است؛ مهم‌ترین رقیب درون خانوادگی اصول‌گرایان برای ابراهیم رئیسی، سعید جلیلی و در کل، برای جریان پایداری.

دو برادر برای تخریب قالیباف مستقیم وارد نمی‌شوند. وحید اشتری، «دانشجوی عدالت‌خواه»، از اصلی‌ترین مهره‌هایی به شمار می‌رود که در جهت سیاست‌های برادران نیلی حرکت کرده است.

در جریان پروژه نیلی‌ها برای تخریب قالیباف که به وسیله وحید اشتری اجرا شد، مهدی طائب، برادر رییس وقت سازمان اطلاعات سپاه، در نهایت ناچار شد از میثم نیلی، برادر داماد رییس‌جمهوری عذرخواهی کند.

اگر جریان نیلی‌ها علیه قالیباف اقدام کردند، جریان دیگری هم علیه کاظم صدیقی افشاگری کرد. یاشار سلطانی، روزنامه‌نگار، اسنادی را افشا کرد که نشان می‌دهند صدیقی باغی را تصرف کرده است. موضوعی که با عذرخواهی این چهره نزدیک به خامنه‌ای همراه شد اما این ماجرا به نوعی به نیلی‌ها هم مربوط بود: میثم نیلی، اسفند ماه ۱۴۰۲ تمام قد از صدیقی دفاع کرد و نوشت: «با شکایت‌نامه روشنگر و متن پرهیزکارانه عالم زاهد و روحانی مجاهد، جناب آیت‌الله صدیقی، بازی‌های پشت صحنه به زودی روشن و شفاف خواهد شد.»

محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، همراه محسن منصوری و میثم نیلی برای ثبت‌نام در چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری در ستاد انتخابات کشور حضور یافت

محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، همراه محسن منصوری و میثم نیلی برای ثبت‌نام در چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری در ستاد انتخابات کشور حضور یافت

نیلی‌ها و اسماعیلی

روزنامه دنیای اقتصاد در جریان گمانه‌زنی‌ها در مورد نامزدهای انتخابات، درباره رویکرد دولت رئیسی نوشت: «دو بال سیاسی پاستورنشینان، یعنی مهدی مجاهد، معاون فرهنگی دفتر رییس‌جمهور و همچنین مقداد نیلی، پس از قطعی شدن عدم ورود [پرویز] فتاح به این اجماع رسیدند که با وجود برخی اختلافات، بهترین گزینه جانشین، محمد مخبر است.»

محمد مخبر نامزد نشد اما میثم، برادر مقداد نیلی، شخص دیگری از دولت رئیسی را برای ثبت‌نام همراهی کرد: محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ابراهیم رئیسی.

عدم نامزدی مخبر، گزینه تداوم دولت رئیسی را با چالش جدی روبه‌رو کرد.

پاستورنشینان بعد از رئیسی نتوانستند سر یک نامزد توافق کنند و حالا در مقابل وزیر ارشاد دولت رئیسی، وزیر راه و شهرسازی رئیسی یعنی مهرداد بذرپاش قرار دارد. نامزد دهه شصتی که البته حاشیه‌های زیادی دارد اما در انتخابات اخیر مجلس، پشتیبان مالی جریان شریان به رهبری حمید رسائی بود که نتایج قابل توجهی هم در انتخابات به دست آورد.

زهرا سجادی با نام کامل زهرا بگم سجادی، در انجمن بین‌المللی حمایت از خانواده‌های قربانی تروریسم نیماد عضویت داشته است

زهرا سجادی با نام کامل زهرا بگم سجادی، در انجمن بین‌المللی حمایت از خانواده‌های قربانی تروریسم نیماد عضویت داشته است

مادر نیلی‌ها

هر چند این روزها بیشتر مقداد و میثم نیلی در کانون توجه قرار گرفته‌اند اما این خانواده یک عضو مشهور دیگر هم دارد. زهرا سجادی که نامش از سال ۱۳۸۸ برای تصدی معاونت خانواده مرکز امور زنان و خانواده از سوی احمدی‌نژاد مطرح شد.

مادر نیلی‌ها مدتی پس از آغاز به کار دولت حسن روحانی همچنان در دولت حضور داشت.

زهرا سجادی از فعالان جبهه پایداری هم به شمار می‌رود و در دهه ۱۳۹۰ نیز تشکلی به نام مجمع زنان انقلاب اسلامی راه‌اندازی کرد و خودش دبیر‌کل آن شد.

فعالان حوزه زنان احتمالا او را با اظهار نظرهایی مثل «در مناطق گرمسیر، دختران زیر ۱۳ سال هم آمادگی ازدواج دارند» یا «سن عقلی دختران ۴۰ سالگی است»، می‌شناسند.

به نظر می‌رسد نام کامل زهرا سجادی، «زهرا بگم سجادی» است که همراه کبری خزعلی، رییس شورای فرهنگی-اجتماعی زنان و خانواده شورای عالی انقلاب فرهنگی و مریم مجتهد‌زاده، معاون امور زنان و خانواده احمدی نژاد، در دی‌ ماه سال ۱۴۰۰، مجمع زنان فرهیخته انقلاب اسلامی را تاسیس کردند.

علاوه بر این، سجادی در سال ۱۳۹۳ در کنار زهره سادات لاجوردی (فرزند اسدالله لاجوردی) که عضو جریان پایداری است، عضو علی‌البدل انجمن بین‌المللی حمایت از خانواده‌های قربانی تروریسم نیماد هم بوده است.

این‌روزها رسانه‌ها درباره تلاش‌ انتخاباتی آن‌چه که «حلقه مقداد» می‌نامند، می‌نویسند. تلاشی که شاید با توجه به آرایش اصولگرایان لزوما به انتخاب رییس‌جمهوری مطلوب خانواده نیلی منجر نشود اما نفوذ این خانواده در ساختار جمهوری اسلامی با ریاست جمهوری رئیسی آغاز نشده که با پایان عمر دولت او حتما تمام شود.


این مطلب در وب‌سایت ایران اینترنشنال، مورخ ۱۷ خرداد ۱۴۰۳ منتشر شد

علی لاریجانی؛ متولد نجف، بزرگ شده بیت، از کجا آمده و می‌خواهد کجا برود؟

31 می 2024 بدون دیدگاه

رییس هیات مدیره سازمان جهاد خودکفایی سپاه پاسداران در زمان تاسیس، پاسداری که علوم ریاضی و کامپیوتر خوانده، در فلسفه زیر نظر احمد فردید وارد شده، از خامنه‌ای برای مدتی طولانی حکم گرفته، هم اصلاح‌طلبان و هم اصولگرایان با او دشمنی داشتند و شورای نگهبان نیز صلاحیتش را رد کرده است. جمع همه این موارد زیر نام یک شخص کمی مشکل به نظر می‌رسد اما علی لاریجانی این کار را کرده است.

از پیچیدگی‌ بدش نمی‌آید. ثبت‌نام کردنش را هم مستقیم اعلام نکرد و با انتشار تصویری گرافیکی طعنه زد که می‌خواهد وارد انتخابات زودهنگام شود. گرافیکی که نشان می‌داد او از حوالی بیت خامنه‌ای به سمت وزارت کشور می‌رود و از آنجا دوباره به ساختمان ریاست جمهوری در همسایگی خامنه‌ای باز می‌گردد.

طعن و اشاره‌ او را ظاهرا خبرنگار حاضر در وزارت کشور، آن‌طور که لاریجانی می‌خواست درک نکرد.

وقتی خبرنگار از او به طنز پرسید که با تپسی آمده است یا اسنپ، پاسخ داد در آن توییت مطالب دیگری هم بود.

لاریجانی از کجا آمده و می‌خواهد به کجا برسد؟

متولد نجف، داماد مرتضی مطهری

علی اردشیر لاریجانی، مشهور به علی لاریجانی، ۱۳ خرداد ۱۳۳۶ در نجف عراق متولد شد.

او در قم بزرگ شد و کارشناسی خود را در رشته ریاضی و علوم کامپیوتر، از دانشگاه صنعتی شریف دریافت کرد.

علی هم مثل سایر برادرانش با خانواده روحانیون وصلت کرد. او در سن ۲۰ یا ۲۱ سالگی، با فریده، دختر ۱۵ ساله مرتضی مطهری ازدواج کرد. بعد از دامادی مطهری و وقوع انقلاب سال ۱۳۵۷، او با توصیه مطهری – پدر زنش، وارد سازمان صدا و سیما شد و مدتی، از اواخر سال ۱۳۵۹ تا تابستان ۱۳۶۰، مدیرعامل این سازمان بود.

این اولین نقش او در جمهوری اسلامی بود. تولدش در نجف و متولد ایران نبودنش قبلا محل بحث بوده و روشن شده که از این جهت مانعی برای شرکتش در انتخابات ریاست جمهوری وجود ندارد.

به جز ریاست صدا و سیما در زمان علی خامنه‌ای، علی لاریجانی بهمن سال ۱۳۵۹، در زمان مدیریت شورای صدا و سیما مدتی مدیرعامل این سازمان بود - روزنامه کیهان، مورخ ۲۶ بهمن ۱۳۵۹

به جز ریاست صدا و سیما در زمان علی خامنه‌ای، علی لاریجانی بهمن سال ۱۳۵۹، در زمان مدیریت شورای صدا و سیما مدتی مدیرعامل این سازمان بود – روزنامه کیهان، مورخ ۲۶ بهمن ۱۳۵۹

علی لاریجانی کجای هزار فامیل است؟

با وصلتی که علی با خانواده مطهری و سایر برادرانش با خانواده سایر اشخاص تاثیر‌گذار جمهوری اسلامی کردند، جایگاه او در حال حاضر به این شکل است:

داماد مرتضی مطهری و برادر زن علی مطهری. برخی گفتند او پسر خاله احمد توکلی است اما احمد توکلی گفته مادر لاریجانی‌ها، خاله مادر او و خاله همسرش است.

چون صادق لاریجانی، برادر علی، با دختر آیت‌الله وحید خراسانی ازدواج کرده، بنابراین لاریجانی برادر داماد وحید خراسانی هم هست.

از آنجا که احمد توکلی باجناق صادق زیبا‌کلام است، رابطه دوری هم با زیباکلام دارد.

از طرفی، علی لاریجانی برادر پدر زن محمد امین آقامیری، دبیر منصوب ابراهیم رئیسی در شورای عالی و رییس مرکز ملی فضای مجازی است که از جمله مراکز مهم فیلترینگ به شمار می‌رود.

خواهر لاریجانی‌ها با مصطفی محقق داماد، از چهره‌های اصلاح‌طلب ازدواج کرده و بر این اساس، علی لاریجانی برادر زن محقق داماد است.

برادر دیگر لاریجانی‌ها، باقر، با دختر آیت‌الله حسن‌زاده آملی ازدواج کرده و علی لاریجانی از این سمت نیز به بیت مراجع تقلید شیعیان وصل است.

علی لاریجانی در جمهوری اسلامی

ورود به صدا و سیما با توصیه مرتضی مطهری اولین پله ترقی لاریجانی در جمهوری اسلامی بود.

او از زمستان ۱۳۵۹ تا تابستان ۱۳۶۰ مدیرعامل صدا و سیما بود.

لاریجانی از سال ۱۳۶۱ به عضویت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در آمد و تا سال ۱۳۷۱ معاونت سپاه و جانشینی ستاد کل سپاه پاسداران را بر عهده گرفت.

تقریبا تمام برنامه‌های موشکی سپاه پاسداران زیر‌مجموعه‌هایی از سازمان جهاد خودکفایی سپاه پاسداران هستند. این سازمان ۱۹ تیر سال ۱۳۷۰ تاسیس شده است. اعضای موسس آن اشخاصی مثل محسن رضایی، علی شمخانی، محمود محمدی عراقی، حسین دهقان و احمد وحیدی بودند اما رییس هیات مدیره این سازمان در زمان تاسیس علی لاریجانی بوده است. (روزنامه رسمی، شماره ۱۳۵۰۴، صفحه پنج)

اندکی پیش از معرفی به عنوان وزیر ارشاد، علی لاریجانی عضو موسس و رییس هیات مدیره سازمان جهاد خودکفایی سپاه بود

اندکی پیش از معرفی به عنوان وزیر ارشاد، علی لاریجانی عضو موسس و رییس هیات مدیره سازمان جهاد خودکفایی سپاه بود

چند ماهی از تاسیس سازمان جهاد خودکفایی سپاه پاسداران نگذشته بود که در تابستان سال ۱۳۷۱، محمد خاتمی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت اکبر هاشمی رفسنجانی استعفا داد. گزینه هاشمی رفسنجانی برای جانشین خاتمی، علی لاریجانی بود. کسی که تنها سابقه‌اش در زمینه فرهنگ و هنر در آن زمان، مدیرعاملی کوتاه در صدا و سیما به توصیه پدر زنش بود.

لاریجانی تا بهمن ۱۳۷۲، وزیر ارشاد بود و بزرگ‌ترین دستاوردش در این دوره، آزاد کردن ویدیو.

تا پیش از آن، استفاده و حمل دستگاه‌های ویدیو در ایران ممنوع بود.

۲۴ بهمن ۱۳۷۲، خامنه‌ای، علی لاریجانی را به سمت ریاست سازمان صدا و سیما منصوب کرد. حکم انتصاب لاریجانی در صدا و سیما بسیار بلند بالا بود.

در دوره ریاست لاریجانی، برنامه هویت از صدا و سیما پخش شد. این برنامه را می‌توان اولین مستند «اعتراف اجباری» در دوران رهبری خامنه‌ای دانست؛ البته لاریجانی در جریان انتخابات سال ۱۴۰۰، تهیه و پخش این برنامه را به زیر‌دستانش نسبت داد. با این حال احمد پورنجاتی، معاون وقت صدا و سیما و از مدیران سابق وزارت اطلاعات، فاش کرد که لاریجانی شخصا درباره برنامه هویت با سعید امامی، مهم‌ترین چهره وزارت اطلاعات در جریان قتل‌های زنجیره‌ای، دیدار داشته و این برنامه اصولا با اصرار لاریجانی ساخته و پخش شده است.

احمد پورنجاتی، معاون وقت صدا و سیما و از مدیران سابق وزارت اطلاعات فاش کرد علی لاریجانی شخصا درباره برنامه هویت با سعید امامی، مهم‌ترین چهره وزارت اطلاعات در جریان قتل‌های زنجیره‌ای دیدار داشته است

احمد پورنجاتی، معاون وقت صدا و سیما و از مدیران سابق وزارت اطلاعات فاش کرد علی لاریجانی شخصا درباره برنامه هویت با سعید امامی، مهم‌ترین چهره وزارت اطلاعات در جریان قتل‌های زنجیره‌ای دیدار داشته است

پخش صحنه‌هایی از کنفرانس برلین از صدا و سیما از دیگر نقاط عطف دوران مدیریت او در صدا و سیما بود. به طور کلی می‌توان گفت دوران ریاست لاریجانی در صدا و سیما – در زمان انحصار این رسانه – دوران چندان خوشایندی برای جریان موسوم به اصلاح‌طلبان نبود.

تا سال ۱۳۸۳، لاریجانی رییس صدا و سیما بود. پس از آن او به مدت پنج سال یکی از دو نماینده خامنه‌ای در شورای عالی امنیت ملی بود.

لاریجانی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۴ شرکت کرد اما با کمتر از شش درصد آرا، به دور دوم نرسید.

او شهریور ۱۳۸۴، با حکم محمود احمدی‌انژاد به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی جایگزین حسن روحانی شد.

لاریجانی تا مهر ۱۳۸۶ همچنان دبیر شورای عالی امنیت ملی بود اما در این تاریخ استعفا داد.

دوران دبیری او در شورای عالی امنیت ملی کوتاه‌ترین دوران به شمار می‌رود.

شش سال پس از استعفا، لاریجانی علت استعفای خود را اختلاف نظر با احمدی‌نژاد اعلام کرد. جایگزین او با حکم احمدی‌نژاد، سعید جلیلی بود که اتفاقا او هم یکی از مدعیان انتخابات زودهنگام سال ۱۴۰۳ است.

یکی از اقدامات علی لاریجانی در زمان کوتاه تصدی وزارت ارشاد، رفع ممنوعیت استفاده از دستگاه ویدیو بود

یکی از اقدامات علی لاریجانی در زمان کوتاه تصدی وزارت ارشاد، رفع ممنوعیت استفاده از دستگاه ویدیو بود

علی لاریجانی در انتخابات مجلس هشتم (۱۳۸۷)، نهم (۱۳۹۱) و دهم (۱۳۹۴) شورای اسلامی، هر بار از حوزه انتخابیه قم شرکت کرد و در هر سه مجلس هم رییس مجلس شد.

ریاست او در مجلس با دور دوم دولت احمدی‌نژاد و دو دولت حسن روحانی مصادف بود.

در زمان انتخابات پرحاشیه سال ۱۳۸۸، او رییس مجلس بود.

محمد عطریانفر، از چهره‌های اصلاح‌طلب فعال در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ گفته است که لاریجانی پس از پایان رای‌گیری، به میرحسین موسوی تبریک گفته است.

لاریجانی چنین تماس تلفنی‌ای را تکذیب کرده است.

چالش او با احمدی‌نژاد در جلسه استیضاح عبدالرضا شیخ‌الاسلامی، وزیر کار دولت احمدی‌نژاد که به یک‌شنبه سیاه مجلس مشهور شد، به نقطه اوج خود رسید؛ وقتی احمدی‌نژاد با انتشار فیلمی که مخفیانه ضبط شده بود، نشان داد فاضل لاریجانی، برادر علی لاریجانی، در تلاش بوده از طریق سعید مرتضوی، با بابک زنجانی ارتباط برقرار کند.

به هر ترتیب علی لاریجانی تا سال ۱۳۹۹ در سمت ریاست مجلس شورای اسلامی باقی ماند. در دوران او، برجام در مجلس تصویب شد.

انتخابات سال ۱۴۰۰

لاریجانی در انتخابات سال ۱۴۰۰ در حالی شرکت کرد که خانواده لاریجانی‌ها هرگز در طول عمر جمهوری اسلامی مثل آن زمان در موضع ضعف قرار نگرفته بود.

اکبر طبری را در خانه صادق لاریجانی بازداشت کردند.

صادق لاریجانی، برادر علی که روزی در سمت ریاست قوه قضاییه سودای جانشینی خامنه‌ای را داشت، در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰، در قوه قضاییه‌ای که زیر نظر ابراهیم رئیسی اداره می‌شد، از طریق معاونش هدف حملات رقبا قرار گرفت.

در سال ۱۴۰۰ وقتی علی لاریجانی در انتخابات ثبت‌نام کرد، با اینکه صادق دیگر در قوه قضاییه نبود اما همچنان یکی از اعضای شورای نگهبان بود. همان شورای نگهبانی که صادق هم در آن عضو بود، صلاحیت علی لاریجانی را رد کرد. رد صلاحیتی که ظاهرا باعث قهر و استعفای صادق لاریجانی شد.

پیش از آنکه علی لاریجانی در انتخابات سال ۱۴۰۰ رد صلاحیت شود، در دوره ریاست ابراهیم رئیسی در قوه قضاییه، برگزاری دادگاه‌های علنی معاون صادق لاریجانی در زمان تصدی، به نوعی حمله به صادق تعبیر شد. بعدها اکبر طبری فاش کرد او را وقتی مهمان صادق لاریجانی بوده بازداشت کرده‌اند

پیش از آنکه علی لاریجانی در انتخابات سال ۱۴۰۰ رد صلاحیت شود، در دوره ریاست ابراهیم رئیسی در قوه قضاییه، برگزاری دادگاه‌های علنی معاون صادق لاریجانی در زمان تصدی، به نوعی حمله به صادق تعبیر شد. بعدها اکبر طبری فاش کرد او را وقتی مهمان صادق لاریجانی بوده بازداشت کرده‌اند

پس از رد صلاحیت، علی لاریجانی هم مثل برادرش صادق، کوتاه نیامد. او که به عنوان یکی از قدیمی‌ترین منصوبان خامنه‌ای در ساختار قدرت ناباورانه رد صلاحیت شده بود، اصرار داشت شورای نگهبان دلایل رد صلاحیتش را اعلام کند.

در نهایت یک کانال تلگرامی تصویری از نامه‌ای را منتشر کرد که نشان می‌داد احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان، دلایل رد صلاحیت را به لاریجانی اطلاع داده است.

پس از انتشار این نامه، قوه قضاییه اعلام کرد از آنجا که نامه محرمانه بوده، انتشار آن جرم تلقی می‌شود و منتشر کننده را تحت تعقیب قرار خواهد داد.

خاتمی آغوشش را باز خواهد کرد؟

حالا سال‌ها از زمان ریاست لاریجانی در صدا و سیما گذشته است. او در سمت ریاست این سازمان زخم‌هایی کاری به اصلاح‌طلبان زد. با این حال حداقل از سال ۱۳۸۸، به سمت اصلاح‌طلبان حرکت کرده است.

نامه دلایل رد صلاحیت علی لاریجانی در انتخابات ۱۴۰۰

نامه دلایل رد صلاحیت علی لاریجانی در انتخابات ۱۴۰۰

هم‌زمان با انتشار خبر ثبت‌نام او برای انتخابات ریاست جمهوری، یک وب‌سایت خبر داده است محمد خاتمی در انتخابات پیش رو از علی لاریجانی حمایت نخواهد کرد.

مسعود پزشکیان، دیگر چهره اصلاح‌طلب نیز گفته است اصلاح‌طلبان از لاریجانی حمایت نمی‌کنند.

لاریجانی که طبیعتا با اتفاقات سال‌های اخیر دیگر حمایت اصولگرایان را به شکل خاص نخواهد داشت و یک بار هم همین سه سال قبل از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شده است، چرا وارد صحنه انتخابات شده؟

او از سوی اصلاح‌طلبان نیز حمایت چندانی نمی‌شود اما شاید پاسخ این پرسش در خبری باشد که روز یکم خرداد منتشر شد: وب‌سایت ایران‌وایر فاش کرد برخی چهره‌ها مثل علی شمخانی، محمد‌باقر قالیباف و علی لاریجانی در تکاپو هستند تا جلوی ریاست جمهوری سعید جلیلی را بگیرند.

شاید این ورود به صحنه، با هدفی جز پیروزی در انتخابات باشد.


این مطلب در وب‌سایت ایران اینترنشنال، مورخ ۱۱ خرداد ۱۴۰۳ منتشر شد

۳۲ سال پس از سرکوب بهار شیراز

29 می 2024 بدون دیدگاه

۳۲ سال پیش و در خرداد ۱۳۷۱، در چنین روزی ابراهیم رئیسی، سرپرست هیات اجرای فرمان «سخت‌گیری» علی خامنه‌ای شد. ماموریت: اعدام معترضان حاشیه‌نشین شیراز، اراک و مشهد. آن‌ها گمنام اعدام شدند و امروز شش میلیون حاشیه‌نشین در کشور زندگی می‌کنند؛ مثل آتش زیر خاکستر.

سه دهه پس از شورش‌های حاشیه‌نشینان در بهار ۱۳۷۱، حالا گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی می‌گوید حدود شش میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در محلات «حاشیه‌نشین» شهرهای مختلف زندگی می‌کنند.

نهم خرداد، یادآور بلند شدن صدای اولین اعتراضات در دوران حکومت علی خامنه‌ای است.

بهار خونین ۱۳۷۱

در بهار ۱۳۷۱، سه اتفاق مهم در سه نقطه ایران رخ داد: ۲۶ فروردین مردم شیراز در اعتراض به گرانی به خیابان آمدند.

ایستگاه بعدی اراک بود. در جریان تخریب خانه‌های ساخته شده بدون مجوز، یک کودک خردسال اراکی کشته و اعتراضات اراک آغاز شد.

اخبار و چگونگی رخ دادن این وقایع جایی به شکل دقیق ثبت نشده است. تنها چیزی که وجود دارد، اشاره مطبوعات پس از رخ دادن این وقایع است.

روزنامه جمهوری اسلامی در صفحه چهار شماره شنبه ۲۹ فروردین ۱۳۷۱، در خبری اعلام کرد: «به دنبال تحرکات جمعی از عناصر آشوب‌گر در شیراز، عصر روز پنج‌شنبه هزاران نفر از مردم این شهر در مخالفت با اغتشاشات این عده قلیل، در یک راهپیمایی باشکوه و منسجم شرکت کردند.»

قطار اعتراضات بهار ۱۳۷۱ وقتی به ایستگاه مشهد رسید، مقام‌های جمهوری اسلامی را نگران کرد.

روز نهم خرداد در مشهد، اتفاقی شبیه اراک رخ داد: ماموران برای تخریب خانه‌های بدون پروانه در انتهای خیابان طبرسی رفته بودند که با مقاومت اهالی روبه‌رو شدند.

در جریان درگیری درست مثل اراک، یک کودک کشته می‌شود و این جرقه‌ای است در انبار باروت.

اهالی خشمگین کلانتری‌های سه و چهار را تصرف و چند بانک و مرکز دولتی را هم تخریب می‌کنند. اعتراضاتی که به «کوی طلاب» مشهور شد و یک مستند هم تحت عنوان «شورش علیه سازندگی»، به وسیله جریان‌های اصول‌گرا درباره این واقعه ساخته شده است.

صفحه ۱۶۶ خاطرات هاشمی رفسنجانی، رونق سازندگی، سال ۱۳۷۱

صفحه ۱۶۶ خاطرات هاشمی رفسنجانی، رونق سازندگی، سال ۱۳۷۱

دستور «سخت‌گیری» دادند

هر چند گزارش‌های سال‌های اخیر کوشیده‌اند سرکوب شورش‌های سال ۱۳۷۱ را به عملکرد اکبر هاشمی رفسنجانی و برنامه‌های توسعه‌ او منحصر کنند، اما اشاره هاشمی رفسنجانی که در آن زمان رییس‌جمهوری بود،‌ نشان می‌دهد علی خامنه‌‌ای، رهبر تازه‌کار سال ۱۳۷۱، شخصا در سرکوب‌ها مشارکت داشته است.

او حتی وزیران دولت را احضار می‌کرده و به آن‌ها دستور می‌داده است سخت‌گیری کنند.

شورشیان در بهار ۱۳۷۱ وقتی به خیابان آمدند که انتخابات مجلس چهارم شورای اسلامی هم برگزار شده بود.

خامنه‌ای که هم‌زمان با سومین سالروز آغاز حکومتش در دیدار با نمایندگان مجلس، معترضان را به «دشمن» ربط داد، وقتی روز ۲۰ خرداد ۱۳۷۱در جمع نمایندگان مجلس چهارم سخنرانی کرد، گفت: «غائله مشهد نشان‌دهنده بیدار بودن دشمن است.»

صفحه یک روزنامه جمهوری اسلامی، مورخ ۲۱ خرداد ۱۳۷۱

صفحه یک روزنامه جمهوری اسلامی، مورخ ۲۱ خرداد ۱۳۷۱

مجری سخت‌گیر

ابراهیم رئیسی را بیشتر به خاطر عضویت در «هیات مرگ»، اعدام‌های دهه ۶۰ و سال ۶۷ می‌شناسند اما او نقش‌های دیگری هم در سرکوب‌های سخت داشته است.

امروز رئیسی مرده. مردی که در خرداد ۱۴۰۲ طوری سوخت که قابل شست‌وشو هم نبوده است، در خرداد ۱۳۷۱ به عنوان دادستان انقلاب اسلامی، سرپرست هیاتی بود که از سوی محمد یزدی، رییس وقت قوه قضاییه، مسئول رسیدگی به پرونده معترضان حاشیه‌نشین شده بود.

صفحه دو روزنامه اطلاعات، مورخ ۱۱ خرداد ۱۳۷۱

صفحه دو روزنامه اطلاعات، مورخ ۱۱ خرداد ۱۳۷۱

مقامات دیروز چه گفتند؟

با وجود سانسور اصل وقایع، موضوع اعتراضات مشهد پس از اعتراضات شیراز و اراک که با انتخابات مجلس هم‌زمان شده بودند، واکنش‌های زیادی در پی داشت.

واکنش‌هایی از سوی مقامات سیاسی، نظامی و امنیتی که بعدها به اصولگرا، اصلاح‌طلب و اعتدال‌گرا مشهور شدند.

علی جنتی، استاندار استان خراسان و فرزند احمد جنتی که امروز به عنوان چهره‌ای اصلاح‌طلب شناخته می‌شود، دو روز بعد از اعتراضات و در تاریخ ۱۱ خرداد ۱۳۷۱ می‌گوید معترضان عده‌ای «اوباش و عناصر خودفروخته ضدانقلاب» بودند و حرکت آن‌ها «توسط ایادی دشمن طراحی شده» بوده است.

عبدالله نوری که امروز از بزرگان اصلاح‌طلبی به شمار می‌رود، در آن زمان وزیر کشور بود. روز ۱۱ خرداد، او معترضان را «اراذل و اوباش» می‌خواند و می‌گوید که به شدت با آن‌ها برخورد خواهد شد.

حسین موسوی تبریزی امروز نزدیک به اصلاح‌طلبان و از منتقدان حجاب اجباری است.

اتفاقا او به عنوان کسی که اولین حکم رئیسی را هم صادر کرده، منتقد ریاست‌جمهوری او بود. موسوی تبریزی در بهار سال ۱۳۷۱، دادستان کل کشور بود. او ۱۳ خرداد ۱۳۷۱ درباره معترضان اراک، شیراز و مشهد می‌گوید: «هنگام رسیدگی به پرونده‌ها برخی از آن‌ها سلطنت‌طلب بودند اما اکثر آن‌ها افراد شرور و اراذل و اوباش و فرصت‌طلب هستند که خوشبختانه در مشهد چهار نفر و در شیراز ۹ نفر به اعدام محکوم شدند و سایر بازداشت‌شدگان هم احکام زندان بین چهار ماه تا ۱۰ سال گرفتند.»

حسن روحانی، رییس‌جمهوری اعتدال‌گرای سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰ و چهره اصلاح‌طلب این روزها، در بهار سال ۱۳۷۱ نایب رییس مجلس بود. روزنامه‌های رسالت و کیهان، ۱۶ و ۱۷ خرداد ۱۳۷۱ از قول او می‌نویسند که اعتراضات مشهد «توطئه استکبار جهانی» برای ناامن جلوه دادن مشهد بوده است تا جلوی سرمایه‌گذاری روی پروژه سرخس-مشهد گرفته شود.

روحانی «اشد مجازات» را برای عاملان شورش مشهد خواستار می‌شود.

علی اکبر ناطق نوری که در آن زمان رییس مجلس بود، در این بین تنها کسی است که در گفت‌وگویی با روزنامه رسالت، مورخ ۱۹ خرداد ۱۳۷۱، می‌گوید اعتراضات مشهد منشا سیاسی نداشته است.

او می‌گوید: «حوادث مشهد از جمله حوادثی است که به طور طبیعی در کشورها رخ می‌دهد. برخی از رأفت بیش از حد مسئولان نظام سوء‌استفاده کردند.»

اتهام: کفش‌ کتانی

فروردین سال ۱۳۹۸، مصطفی ایزدی، معاون سیاسی-امنیتی استانداری خراسان در زمان وقوع شورش، درباره واقعه کوی طلاب توضیحی برای روزنامه شرق ارسال کرد.

این یکی از معدود مواردی است که هم نگاه جمهوری اسلامی را به آن اعتراضات نشان می‌دهد و هم خاستگاه اعتراضات را:

«… به خاطر دارم فردای روز شورش، برای دیدن دستگیر‌شدگان حادثه، به اتفاق معاون مدیر کل اطلاعات، به بازداشتگاه رفتم. حدود ۸۰۰ نفر را دستگیر کرده بودند که اکثر آنان را در حیاط بازداشتگاه، پهلوی هم نشانده بودند. او به من گفت این‌ها را “منافقین” (عنوانی که جمهوری اسلامی برای سازمان مجاهدین خلق به کار می‌برد) سازماندهی کرده‌اند. پرسیدم دلیلتان چیست؟ گفت بیشتر اینها کفش کتانی به پایشان دارند. گفتم می‌دانید که کفش کتانی، ارزان‌ترین کفش است. پس این دلیل، نشان‌دهنده فقر و تهی‌دستی آن‌ها است نه اینکه علامت سازماندهی آنان. چند روز بعد که آمار کمی و کیفی دستگیرشدگان رسید، معلوم شد در میان این ۸۰۰ نفر فقط یک نفر دیپلمه بوده که او هم معتاد بود. همه آن‌ها یا کارگر نقاش و صافکار و شاگرد بنا و عمله بودند یا محصل دبیرستان یا بیکار و ولگرد. هیچ‌کدام نتوانسته بودند درسشان را بخوانند و حداقل دیپلم بگیرند؛ همه ساکن همان محله‌های فقیر‌نشین بودند. در میان دستگیرشدگان حتی یک نفر را هم پیدا نکرده بودند که در خانواده خودش یا در فامیل درجه دو و سه او، فردی وابسته به منافقین بوده باشد اما برادر شهید و فرزند رزمنده و فرزند شهید در میان آنان وجود داشت. ضمنا غیر از این ۸۰۰ نفر که از افراد کوچه و بازار بودند، چند صد نفر هم از میان نیروهای انتظامی دستگیر شده بودند که اطلاعاتی از آن‌ها نداشتم ….»

از معدود گزارش‌های شرح رخدادهای اعتراضات مشهد، صفحه دو روزنامه سلام، مورخ ۱۱ خرداد ۱۳۷۱

از معدود گزارش‌های شرح رخدادهای اعتراضات مشهد، صفحه دو روزنامه سلام، مورخ ۱۱ خرداد ۱۳۷۱

اعدامیان گمنام

به لطف مستند «شورش علیه سازندگی» و گزارش‌های یادبودی که در سال‌های اخیر برای شورش کوی طلاب تهیه شده امروز ما اسامی چهار اعدام شده واقعه مشهد را می‌دانیم: جواد گنج‌ خانلو، غلامحسین پورشیرزاد، علی صادقی و حمید جاوید.

اما در هیچ‌ گزارشی، اشاره‌ای به اعدامیان وقایع روز ۲۶ فروردین شیراز نشده است. چهار نفر به اسامی مسعود غلامی، نصرالله سادات شریفی، ناصر کنجانی اولیاء و علیرضا کریم‌زاده، به اتهاماتی مثل آتش زدن خودرو و سر دادن شعارهای ضد انقلابی و درگیر شدن با نیروهای حزب‌الله، در روز ۲۲ خرداد ۱۳۷۱ به دار آویخته شدند.

صفحه ۱۳ روزنامه اطلاعات مورخ ۲۳ خرداد ۱۳۷۱

صفحه ۱۳ روزنامه اطلاعات مورخ ۲۳ خرداد ۱۳۷۱

۳۲ سال بعد

امروز نهم خرداد ۱۴۰۳، ۳۲ سال از وقایع کوی طلاب مشهد، حاشیه اراک و شیراز گذشته است. اعتراضاتی که یک ریشه مشترک داشتند: فقر و حاشیه‌نشینی.

حاشیه‌نشینی ممکن است لزوما به معنی زاغه‌نشینی و زیستن در حاشیه شهرها نباشد. سکونت‌گاه‌هایی در داخل شهرها -مثل محله اسلام‌آباد در حوالی پل مدیریت تهران و حاشیه بزرگراه‌ چمران- نیز می‌توانند حاشیه‌نشین توصیف شوند.

دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس در آذر ماه سال ۱۴۰۱ گزارشی زیر عنوان «حاشیه‌نشینی (اسکان غیررسمی) در ایران، رویکردها، سیاست‌ها و اقدامات» منتشر کرد. این گزارش روشن می‌کند در سال ۱۴۰۰، در کل کشور شش میلیون و ۱۸۷ هزار و ۱۰۵ نفر حاشیه‌نشین وجود داشته است.

این عدد با توجه به نرخ رشد حاشیه‌نشینی در ایران زیاد هم غیر‌قابل پیش‌بینی نبوده است.

با اینکه یکی از شعارهای اصلی روح‌الله خمینی در سال ۱۳۵۷، بهبود وضعیت حاشیه‌نشینان بود که او آن‌ها را «پابرهنه»، «مستضعف» و «زاغه‌نشین» توصیف می‌کرد، آمار نشان می‌دهد میانگین رشد حاشیه‌نشینی در سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰ حدود هفت درصد بوده است.

هر چه از عمر جمهوری اسلامی بیشتر گذشته، میزان حاشیه‌نشینی نیز افزایش داشته است.

جمعیت حاشیه‌نشینان در سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۵، مصادف با دولت‌های میرحسین موسوی و دولت اول اکبر هاشمی رفسنجانی، به طور متوسط ۱۱ درصد بوده است.

رشد حاشیه‌نشینی در سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۵، سال‌های مصادف با دو دولت اصلاحات محمد خاتمی به ۱۹ درصد رسید.

در دو دولت محمود احمدی‌نژاد و دولت اول حسن روحانی یعنی بین سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۷، رشد حاشیه‌نشینی در کشور حدود ۲۳ درصد بوده است اما در دولت دوم روحانی، میانگین رشد حاشیه‌نشینی در کشور به ۲۵ درصد رسید.

نتیجه سیاست‌های این سال‌ها به وجود آمدن جمعیت حدود ۶/۲ میلیون نفری حاشیه‌نشین است.

تغییر عوامل حاشیه‌نشینی

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در بخش دیگری به بررسی عوامل بروز حاشیه‌نشینی در ایران پرداخته است.

این پدیده خاص ایران نیست و در بسیاری از کشورهایی که امروز توسعه یافته محسوب می‌شوند، در فرایند صنعتی شدن رخ داده است.

برای مثال طبیعتا در دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی و پس از صنعتی شدن کشاورزی، تعداد زیادی از روستا‌نشینان مشاغل خود را از دست داده و برای کار به شهرها مهاجرت می‌کردند اما برای سکونت، محلات حاشیه‌ای ارزان‌‌قیمت‌تر را انتخاب می‌کردند.

افزایش حاشیه‌نشینی در سال‌های دهه ۶۰ شمسی علت دیگری هم داشته است: جنگ.

بر اساس این پژوهش، در دوره سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۵ بروز جنگ و رشد توقعات مادی و فرهنگی مردم – احتمالا مربوط به سال‌های دولت اول هاشمی رفسنجانی – عوامل اصلی افزایش حاشیه‌نشینی بودند.

اما در دولت دوم روحانی و بین سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰، یک اتفاق بی‌سابقه افتاد. در این دوره، علت افزایش حاشیه‌نشینی، تورم غیر‌متعارف بخش مسکن بود.

مهاجرت ساکنان شهرها به مناطق حاشیه‌ای را حتی احمد وحیدی، وزیر کشور نیز تایید کرده است.

فروردین‌ سال ۱۴۰۲، بیت‌الله ستاریان، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، در گفت‌وگویی به موضوع مهاجرت از شهرها به مناطق حاشیه‌ شهرها و سکونت‌گاه‌های غیر‌رسمی اشاره کرد.

او گفت: «در شهر‌های بزرگ به دلیل فشاری که در بازار مسکن وجود دارد، افرادی که در محله‌ای ساکن هستند دیگر نمی‌توانند سال بعد به سکونت خود در همان جا ادامه دهند و مجبورند به فضای کوچک‌تر یا حاشیه شهر رانده شوند و در مواردی نیز به سکونت‌های غیررسمی روی می‌آورند»

گزارش ماهانه بانک مرکزی از وضعیت بازار مسکن در تهران نشان می‌دهد میانگین قیمت آپارتمان در تهران در فروردین ۱۴۰۳ نسبت به فروردین پنج سال قبل، یعنی ۱۳۹۷، نزدیک به ۱۴ برابر و دقیقا یک‌هزار و ۳۷۶ درصد افزایش داشته است. در حالی که در این مدت، حداقل حقوق حدود ۶۸۰ درصد افزایش یافته است.

در واقع قیمت مسکن در تهران تقریبا دو برابر حقوق‌ها افزایش یافته که در این شرایط مهاجرت به مناطق حاشیه‌ای به نظر تنها راه چاره برای شهروندان بوده است.

در مناطق حاشیه‌ای نیز قیمت مسکن همپای مناطق دیگر شهری مثل تهران در حال افزایش است و علت آن هم همین مهاجرت شهروندان تهرانی به مناطق حاشیه‌ای است.

جمهوری اسلامی این روزها در حالی با بحران‌هایی مثل مرگ رئیسی، تحریم‌های بین‌المللی و مقاومت مدنی شهروندان در برابر حجاب اجباری روبه‌روست که جمعیتی شش میلیون و ۲۰۰ هزار نفری به عنوان حاشیه‌نشین، مثل آتشی زیر خاکستر در ایران زندگی می‌کنند. آتشی که اگر زبانه بکشد، ممکن است امروز با وجود توسعه ارتباطات و زمینه‌های نارضایتی قبلی، دیگر نتوان آن را مثل سال ۱۳۷۱ در نطفه خفه کرد.


این مطلب ۹ خرداد ۱۴۰۳، در وب‌سایت ایران اینترنشنال منتشر شد