نگاهی به شرکای اقتصادی ایران از فروردین تا دیماه ۱۳۸۹(۲)
سیاست تحریم و اقتصاد تجارت میکند!
در سال های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸، شورای امنیت هر سال یک قطعنامه علیه ایران تصویب کرد. قطعنامه‌های ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، و ۱۸۰۳ مهمترین قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران به شمار می روند.
پس از اعمال دور چهارم تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران، کشورهای ایالات متحده آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا تحریم‌های یک جانبه فراتر از قطعنامه تصویب شده۰در شورای امنیت) را نیز علیه ایران اعمال کردند.
علاوه بر اتحادیه اروپا، کشورهای: ایالات متحده آمریکا، کانادا، بریتانیا، روسیه، هلند، بلژیک، آلمان، فرانسه، سوئیس، امارات متحده عربی، مصر، ژاپن، بحرین، چین، آذربایجان، مالزی و هندوستان، تحریم ها و مواضع غیر دوستانه ای را علیه ایران اتخاذ کردند که اکثر آنها ناظر به سال های نیمه دوم دهه حاضر هستند.
کشوری که به سایر کشورهای جهان برای تحریم ایران فشار می آورد به طور رسمی از طریق گمرکات با ایران دارای رابطه تجاری است و واردات خود به ایران را در نه ماهه اول سال جاری بیش از ۲۴ درصد رشد داده است. البته ایالات متحده چون همیشه از این رابطه تجاری سود برده است.
نخستین تحریم جامع سراسری علیه ایران در دوران معاصر، تحریم بریتانیا علیه ایران به منظور واکنش در برابر انتخاب دکتر محمد مصدق به وزارت بود که هدف ملی سازی صنعت نفت را دنبال می‌کرد.
اولین قطعنامه شورای امنیت علیه ایران در زمان نخست وزیری دکتر محمد مصدق و به منزله واکنش علیه ملی شدن صنعت نفت ایران صادر شد.آمریکا نیز در سال ۱۹۸۰ تحریمات اقتصادی وسیعی را در واکنش به تصرف سفارت آمریکا در تهران علیه ایران وضع کرد.
برنامه صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی ایران، تقریبا از نیمه دوم دهه ۷۰ مورد توجه دولتمردان ایرانی قرار گرفت. از همان ابتدا غرب مواضع چندان مثبتی را نثبت به ایران هسته نشان ندادند. سیاست خارجی دو دولت اصلاحات، بیشتر بر جلوگیری از طرح مساله هسته ای ایران در شورای امنیت و صدور قطعنامه و تحریم ها علیه کشورمان استوار بود. اما در دولت نهم و دهم، محمود احمدی نژاد به عنوان رئیس هیات دولت به طور رسمی اعلام کرد قطعنامه ها ورق پاره هایی بیش نیستند و ایران از بابت ترحیم های اقتصادی ضرری نخواهد کرد.
در سال های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸، شورای امنیت هر سال یک قطعنامه علیه ایران تصویب کرد. قطعنامه‌های ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، و ۱۸۰۳ مهمترین قطعنامه های شورای امنیت ـ با تحریک کشورهای غربی متخاصم با ایران ـ علیه ایران به شمار می روند.
پس از اعمال دور چهارم تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران، کشورهای ایالات متحده آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا تحریم‌های یک جانبه فراتر از قطعنامه تصویب شده۰در شورای امنیت) را نیز علیه ایران اعمال کردند.
علاوه بر اتحادیه اروپا، کشورهای: ایالات متحده آمریکا، کانادا، بریتانیا، روسیه، هلند، بلژیک، آلمان، فرانسه، سوئیس، امارات متحده عربی، مصر، ژاپن، بحرین، چین، آذربایجان، مالزی و هندوستان، تحریم ها و مواضع غیر دوستانه ای را علیه ایران اتخاذ کردند که اکثر آنها ناظر به سال های نیمه دوم دهه حاضر هستند.
ایالات متحده: بزرگترین دشمن بین المللی ایران
کشوری که به سایر کشورهای جهان برای تحریم ایران فشار می آورد به طور رسمی از طریق گمرکات با ایران دارای رابطه تجاری است و واردات خود به ایران را در نه ماهه اول سال جاری بیش از ۲۴ درصد رشد داده است. البته ایالات متحده چون همیشه از این رابطه تجاری سود برده است.
ایالات متحده امریکا در دوران پس از جمهوری اسلامی، از پیشتازان تحریم ایران در جهان به شمار می رود. نخستین تحریم آمریکا علیه ایران پس از واقعه گروگانگیری دیپلمات‌های آمریکایی در تهران در سال ۱۹۷۹ انجام گرفت. به‌دنبال جریان گروگانگیری در سفارت آمریکا، آمریکا متقابلاً ۱۲ میلیارد دلار از دارایی‌های دولت ایران را مصادره کرد. پس از آزادی گروگان‌ها توسط دولت ایران، این مصادره پایان نیافت و دارایی‌های ایران تا به امروز ضبط است.
در سال های: ۱۹۸۷، ۱۹۹۵،۲۰۰۲، ۲۰۰۶ ، ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹، ایالات متحده تحریم ها و اقدامات خصمانه ای را علیه ایران انجام داد که تقریبا همه آنها ناظر بر روابط تجاری بودند. ایالات متحده امریکا همچنین از طریق فشار بر کمپانی های بزرگ و چند ملیتی نفتی، فعالیت این شکروها که غالبا در زمینه همکاری نفتی با ایران بودند را تحت تاثیر قرار داد.
در تحریم هایی که در سال ۲۰۰۷ اتخاذ شدند، برای اولین بار، ایالات متحده به طور جزئی وارد مساله شد و برخی ازنهادها، شرکت ها و افراد را تحریم کرد!
این کشور همچنین در سطح ایالتی هم تحریم هایی ا علیه ایران دارد. ایالت فلوریدا در سال ۲۰۰۶ نخستین ایالتی شد که تحریماتی علیه صنایع انرژی ایران وضع نمود.ایالت نیوجرزی در سال ۲۰۰۷ هرگونه رابطه اقتصادی با ایران را منع کرد. ایالات کالیفرنیا، تگزاس، و مریلند نیز تحریمات مشابهی علیه ایران وضع نموده‌اند.
سهم ایالات متحده از رابطه تجاری با ایران ۶۵ و سهم ایران از این مبادله ۳۵ درصد بوده است.
با این حال جالب است بدانید کشوری که به سایر کشورهای جهان برای تحریم ایران فشار می آورد به طور رسمی از طریق گمرکات با ایران دارای رابطه تجاری است و واردات خود به ایران را در نه ماهه اول سال جاری بیش از ۲۴ درصد رشد داده است. البته ایالات متحده چون همیشه از این رابطه تجاری سود برده است. در جدول زیر مشخصات رابطه تجاری با ایالات متحده در نه ماهه اول امسال را مشاهده می کنید.
بریتانیا: پیشکسوت تحریم ایران
بریتانیا نیز نظیر ایالات متحده امریکا، هماره علیه ایران مواضع خصمانه ای داشته است. پازندهمین صادر کننده کالا به کشورمان، واردات خود را به ایران در نه ماهه اول امسال، بیش از ۵۱ درصد افزایش داده است. با وجود مناسبات تجاری بین دو کشور، دولت بریتانیا در ژوئن ۲۰۰۸ اعلام کرد که در ادامه سیاست تحریم علیه ایران، دارایی های بزرگترین بانک ایران، بانک ملی ایران را ضبط و تحریم کرده است. بانک بارکلیز (Barclays) یکی از بزرگترین بانک های انگلستان حساب های ایرانیان از جمله بانک صادرات و بانک ملی ایران را مسدود کرده است. این محدودیتها شامل مدیران و کارکنان این بانکها نیز می‌شود.
روسیه: خرس آسیایی بد قول
خرس آسیای بدقولف اگرچه در مقاطعی طوری برخورد کرد تا خود را دوست و متحد ایران نشان بدهد، اما هم تجربه تاریخی دور و هم تجربه معاصر نشان می دهد که این خرس اصلا قابل اعتماد نیست! روسیه دوزادهیمن شریک اقتصادی ایران در جهان به شمار می رود و صادرات خود به ایران را از ابتدای فروردین امسال تا دیماه، بیش از ۱۰ درصد افزایش داده است و از این رابطه ۷۳۱ میلیون دلار نیز سود کرده است. با این حال با فرمانی که ولادیمیر پوتین در روز ۵ مه ۲۰۰۸ (۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۷) امضاء کرد، روسیه رسما به تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران پیوست. در فرمان ولادیمیر پوتین آمده است: «تمامی سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی، بانکها و موسسات و اشخاص حقوقی وحقیقی زیر حوزه قضایی روسیه باید به خاطر داشته باشند که از تاریخ ۳ مارس سال ۲۰۰۸، از انتقال، یا تامین هر نوع مواد، یا تجهیزات و یا فناروی هسته‌ای که امکان استفاده دوگانه نظامی و غیر نظامی از آنها وجود دارد، از خاک روسیه به ایران ممنوع است».
المان: صادر کننده پیر
گفتیم که آلمان تا سال ۸۳، اولین صادر کننده کالا به ایران به شمار می رفت. اما با وجود احتمال ضرر و زیان‌های نسبتاً گسترده برای آلمان، دولت آلمان آمادگی خود را برای وضع تحریم‌های جدید علیه ایران در صورت راکد ماندن پرونده هسته‌ای ایران اعلام کرد. بانک دویچ آلمان (Deutsche Bank) معاملات ارزی با ایران را در سال ۲۰۰۸ قطع نمود.
پیشتر نیز در جریان پرونده میکونوس، رابطه ایران و آلمان رو به تیرگی نهاد، طوری که آلمان ابتدا سفیر خود از ایران را فراخواند و سپس برخی از کشورهای دیگر اروپایی نیز اقدامی مشابه انجام دادند، ایران نیز در اقدامی مشابه، سفیر خود از کشورهای مزبور را فراخواند. البته این تیرگی روابط، چند ماه بعد و با روی کار آمدن دولت اصلاحات با سفر سیدمحمد خاتمی به آلمان از بین رفت.
امارات: شریک قدرنشناس
بر اثر فشارهای روزافزون نهادهای آمریکا و وابسته به شورای امنیت، بانک‌های دوبی و ابوظبی رفته رفته باعث رکود و ایجاد مانع بین تجارت با ایران گردیده‌اند بطوریکه تجارت با ایران صدمات جدی به خود دید.در ژوئن ۲۰۰۸ میلادی، شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان حاکم امارات متحده عربی گفت: «ما کاملاً از اصول قوانین بین‌المللی حمایت می‌کنیم. اگر تحریماتی اتخاذ شوند که ماهیت بین‌المللی داشته باشند، بدون تردید آنها را اجرا خواهیم کرد».
چین: ماهیگیر آب های گل الود
عسگر اولادی از قولی که به چینی ها داده است سخن گفت و ادامه داد: «در دیدارهایی که با نخست وزیر چین و رییس جمهوری اسلامی ایران داشتم به آنها قول دادم که در پایان برنامه پنج‌ساله‌مان مرز مبادلات بین دو کشور را به ۵۰ میلیارد دلار برسانیم».
در ژانویه ۲۰۰۸ میلادی اعلام شد که بانک‌های دولتی چین از گشایش اسناد اعتباری برای بازرگانان ایرانی خودداری می کنند. این در حالی است که مبادلات تجاری دو کشور از حدود یک میلیارد دلار در سال ۲۰۰۳ میلادی به حدود ۲۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۸ رسیده بود! این مشکل بانکی باعث توقف اجرای قرارداد شرکت ایران‌خودرو با یک شرکت خودروسازی چینی شد.در عین حال، معاون وزارت امور خارجه چین در مارس ۲۰۰۸ اعلام کرد که علیرغم تحریم‌های تصویب شده در شورای امنیت سازمان ملل، از نقطه نظر چین روابط تجاری با ایران عادی است و تحریم‌ها تاثیری روی بازرگانی میان دو کشور نخواهد گذاشت.
رئیس اتاق مشترک ایران و چین، اسدالله عسگر اولادی ست. او دوازدهم آبان ماه امسال در سمینار «معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری ایران»ضمن سپاسگذاری از کسانی که برای رشد مناسبات تجاری و اقتصادی دو کشور از هر دو طرف تلاش کرده‌اند، گفت: «در سال ۱۹۹۹ که اتاق مشترک ایران و چین تاسیس شد رابطه‌ی اقتصادی ما در مرز ۵/۲ (۵ممیز۲) میلیارد دلار بود که طی این ۱۰ سال به مرز ۳۰ میلیارد دلار رسیده است».
عسگر اولادی از قولی که به چینی ها داده است سخن گفت و ادامه داد: «در دیدارهایی که با نخست وزیر چین و رییس جمهوری اسلامی ایران داشتم به آنها قول دادم که در پایان برنامه پنج‌ساله‌مان مرز مبادلات بین دو کشور را به ۵۰ میلیارد دلار برسانیم».
وی در پایان چشم انداز مبادلات تجاری با چین را چنین ارزیابی کرد: « ما بداخلاقی‌های غربی‌ها را با لبخند خوب چینی‌ها جبران می‌کنیم و امیدواریم که این لبخند ۵۰ ـ ۶۰ سال دیگر تداوم داشته باشد.»
چین سابقه خوبی در رابطه با ایران ندارد، اگرچه این کشور به عنوان کشوری تک حزبی و کمونیست با سیاست های امریکا و کشورهای سرمایه دار موافق نیست، اما حمایت این کشور از ایران در مقابل امریکا همیشه هم بی سود نبوده است.
- یک فرورند موشک HY-2 انبار شده در شهر اُم قصر عراق
در جریان جنگ ایران و عراق، چین هم زمان با ایران و عراق رابطه داشت. از جمله کمک های چین به عراق می توان به کمک های زیر ساختی مانند ساختن پل ۶۶۶ متری بر روی رودخانه ی دجله اشاره کرد(China and Iraq: Patterns of Interaction, 1960-1992/ نویسنده: Hafizullah Emad/انتشارات: Economic and Political Weekly (باز نشر در پایگاه .jstor.org)/ جلد. ۲۹، شماره ۵۳ (۱۹۹۴ دسامبر ۳۱)، ص ۳،۳۱۵-۳،۳۱۸ )
همچنین می توان به فروختن و پشتیبانی از عراق در مورد موشک های بالستیک و پرتاب آنها به ایران اشاره کرد.( “زرادخانه مرگبار” صفحات ۱۵۰-۱۵۱) با این وجود پس از این جنگ با وجود شواهدی آشکار، چین تمامی این ادعاها را تکذیب کرد.( China denies role in Iraq/ نویسنده: Jane Arraf/ بخش خاورمیانه سی ان ان / ۲۱ فوریه ۲۰۰۱)چین یکی از بزرگترین صادر کننده های اسلحه به عراق بوده تا جایی که حدود ۱۲ درصد ( به ارزش ۵٫۱۹۲ میلیارد دلار ) از اسلحه های عراق توسط چین تامین شده است.( Arms sales to Iraq 1973-1990(فروش اسلحه به عراق از ۱۹۷۳ تا ۱۹۹۰)/ انتشار از پایگاه ای کیو ورلد به آدرس: www.wordiq.com) لیست جنگ افزار های وارد شده:
برای دیدن جدول در ابعاد واقعی روی آن کلیک کنید
چین در سال های پس از جنگ، سرمایه‌گذاری‌هایی در بخش‌های دیگر مانند متروی تهران انجام داده است که بزرگترین سرمایه‌گذاری خارجی چین در حوزه مکانیک- الکترونیک به شمار می‌آید. از سوی دیگر تحریم‌های بین‌المللی راهگشای چین برای نفوذ روزافزون در صنعت نفت و گاز ایران بوده‌اند.
در حوزه نظامی، سیاست چین معطوف به فروش تسلیحات متعارف به ایران بوده است؛ سیاستی که سابقه آن به دهه ۱۹۸۰ و جنگ ایران و عراق باز می‌گردد.
چین در دوران جنگ ایران و عراق حدود ۱۲ میلیارد دلار تسلیحات متعارف به این دو کشور فروخت. فروش تسلیحات چین به ایران همواره مورد حساسیت ایالات متحده بوده و این کشور از سال ۱۹۸۷ تا سال ۲۰۰۴، دوازده دسته تحریم را علیه شرکت‌های چینی به دلیل فروش تسلیحات به ایران اعمال کرده است. تحریم‌ها و فشارهای ایالات متحده باعث شده است روند فروش تسلیحات چینی به ایران در سال‌های اخیر آشکارا دچار افت شود. با این وجود، بر اساس آمارهای موسسسه بین‌المللی صلح استکهلم در فاصله سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۹ ایران پس از پاکستان، دومین خریدار تسلیحات متعارف چینی بوده است.( بندبازی بیجینگ در روابط با ایران/ مایکل‌سواین /چاینالیدرشیپ‌مونیتور / ترجمه از: همشهری دیپلماتیک/ شهریور ۱۳۸۹)
«-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*»
اطلاعات مربوط به ارزش واردات و صادرات از آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران اخذ شده است:
جدول شماره ۸ – آمار صادرات به کشورها – به ترتیب ارزش دلاری در سال ۱۳۸۹(ص۷۲ تا۷۴)
جدول شماره ۱۰ – آمار واردات از کشورها – به ترتیب ارزش دلاری در سال ۱۳۸۹(ص ۷۷تا۷۸)
اطلاعات مربوط به وضعیت اقتصادی کشورها، از پایگاه صندوق بین المللی پول به آدرس: www.imf.org و با تکیه بر آمارهای سال ۲۰۱۰ اخذ شده است.
[++] همچنین می توانید ریز اطلاعات تجاری بیست شریک اقتصادی اول ایران را در مطلب نگاهی به شرکای اقتصادی ایران از فروردین تا دیماه ۱۳۸۹(۱) مشاهده بفرمایید.
———————————————-
این مطلب در روزنامه جهان صنعت، صفحات یک، سه و پانزده، مورخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۹، در شماره ۱۹۲۵ منتشر شد.
بسیار عالی و مفید، با آرزوی سالی خوب و پر بار برای دوستان عزیزی چون شما جناب آقای انواری