سقوط آرام یک تولید

جدول مقایسه ای میانگین روزانه تولید و صادرات نفت طی سه دهه گذشته / برای دیدن تصویر در ابعاد واقعی روی آن کلیک کنید

اقتصاد ایران اقتصادی وابسته به نفت است. در واقع به دلیل وابستگی ایران به نفت، همیشه تحولات خارجی تا حدودی روی اقتصاد کشورمان موثر واقع شده است. تولید روزانه نفت، قیمت نفت ایران در بازارهای جهانی و… همگی فاکتورهایی هستند که از دیروز تا امروز همیشه سرنوشت اقتصاد کشور را تعیین کردند. چه در سال هایی دهه ۶۰ شمسی و اوج جنگ که دولت های غربی با اقدامات سیاسی-اقتصادی و حتی نظامی(جنگ نفتکش ها) در صدد تاثیر گذاری روی اقتصاد کشورمان بودند، چه در سال های میانی دهه ۸۰ شمسی که با افزایش ناگهانی قیمت نفت، کشورمان ایران به یک کشور وارد کننده محصولات خارجی با عدم تدبیر صحیح دولت نهم تبدیل شد. در اینجا نگاهی داریم به تولید و صادرات نفت ایران از ۱۳۵۷ تا کنون، همچنین نگاهی داشتیم به درآمدهای نفتی دولت های گذشته تا کنون. مرجع تمامی اطلاعات آماری در این گزارش، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است.

تولید روزانه نفت

مهمترین مساله در زمینه صنعت نفت تولید نفت است. ممکن است به دلیل تحولات سیاسی-نظامی در مناطق نفت خیز به ویژه خاورمیانه، قیمت جهانی نفت تحت تاثیر قرار گیرد، همچنین با ثبات نبودن ارزش ریال در برابر دلار نیز می تواند درآمدهای نفتی دولت که به ریال محاسبه شدند را تحت تاثیر قرار دهد، اما تولید روزانه نفت، می تواند خط کش خوبی برای اندازه گیری توان صنعت نفت باشد. در اینجا به تفکیک سال، تولید متوسط تولید روزانه نفت را از ۱۳۵۷ تا کنون بررسی کردیم.

در سال ۱۳۵۷ روزانه ۴۲۵۲ هزار بشکه نفت تولید شده است. در سال بعد، یعنی ۱۳۵۸، تولید روزانه نفت ایران کاهش چشم گیری دارد و به ۳۴۳۳ هزار بشکه می رسد.

در سال ۱۳۵۹، تولید نفت ایران نسبت به سال گذشته تقریبا نصف شده است. در این سال به طور متوسط تولید روزانه نفت ایران نزدیک به ۱۴۷۶ هزار بشکه بوده است. در سال ۱۳۶۰، تولید نفت ایران بازهم کاهش دارد و به روزانه ۱۴۴۱ هزار بشکه می رسد.

در سال ۱۳۶۱، تولید روزانه نفت ایران افزایش قابل توجهی دارد و به ۲۶۸۴ هزار بشکه در روز می رسد. سال بعد، یعنی ۱۳۶۲، سیر صعودی تولید نفت ایران همچنان ادامه دارد و به ۲۷۰۹ هزار بشکه می رسد.

در سال ۱۳۶۳، کاهش نسبی در تولید نفت ایران به چشم می خورد، تولید روزانه نفت ایران از ۲۷۰۹ هزار بشکه در سال قبل، به ۲۳۷۱ هزار بشکه، متوسط تولید روزانه در سال ۶۳ می رسد.  در سال بعد، یعنی ۱۳۶۴، باز متوسط تولید روزانه نفت ایران افزایش کمی دارد و به ۲۵۰۴ هزار بشکه در روز می رسد.

سال ۱۳۶۵، باز هم شاهد کاهش تولید نفت ایران هستیم، در این سال متوسط تولید روزانه نفت ایران ۲۱۷۶ هزار بشکه در روز بوده است. در ۱۳۶۶ تولید روزانه نفت در ایران رشد دارد و به ۲۴۶۰ بشکه در روز به طور متوسط می رسد.

در سال ۱۳۶۷، تولید روزانه نفت ایران به ۲۵۵۷ هزار بشکه در روز میرسد و از اینجا به بعد سال به سال تولید نفت در ایران افزایش میابد. در ۱۳۶۸ تولید روزانه نفت ایران به طور میانگین متوسط تولید روزانه نفت ایران به ۲۹۴۷ هزار بشکه می رسد. در سال ۱۳۶۹، که آخرین سال دهه ۶۰ شمسی است، میانگین تولید روزانه نفت ایران به ۳۲۳۱ هزار بشکه در روز می رسد. به این ترتیب میانگین تولید روزانه نفت ایران در دهه ۶۰ شمسی چیزی نزدیک به ۲۵۰۰ هزار بشکه در روز بوده است.

اما در سال ۱۳۷۰، سیر صعودی تولید نفت ایران ادامه دارد و متوسط تولید روزانه نفت به ۳۳۶۶ هزار بشکه در روز می رسد. در سال ۱۳۷۱، متوسط تولید روزانه نفت ایران به ۳۴۸۴ هزار بشکه در روز می رسد و در سال ۱۳۷۲، این رقم از مرز ۳۵۰۰ هزار بشکه در روز گذشته و به ۳۶۰۹ هزار بشکه در روز می رسد.

در سال ۱۳۷۴، باز هم شاهد رشد هستیم، اما نه صعود قابل توجهی مثل سال های ابتدایی دهه ۷۰، در این سال تولید روزانه نفت ایران به طور متوسط به ۳۶۱۲ هزار بشکه در روز می رسد.

در سال ۱۳۷۵، کاهش کمی به لحاظ تولید روزانه را نسبت به سال گذشته شاهد هستیم، به این ترتیب متوسط تولید روزانه نفت ایران به ۳۶۱۰ هزار بشکه در روز می رسد.  در سال ۱۳۷۶، بازهم متوسط تولید روزانه نفت ایران افزایش دارد و به ۳۶۲۳ هزار بشکه در روز می رسد.

در ۱۳۷۷، تولید روزانه نفت ایران ۳۶۶۶ هزار بشکه در روز است که این رقم در سال ۱۳۷۸ به ۳۳۷۳ هزار بشکه در روز تنزل میابد.

در سال ۱۳۷۹ متوسط تولید نفت ایران برابر ۳۶۶۱ هزار بشکه در روز بود، به این ترتیب متوسط تولید روزانه نفت ایران در دهه ۷۰ شمسی چیزی نزدیک به ۳۵۶۰ هزار بشکه در روز برآورد می شود.

در سال ۱۳۸۰ میانگین توبلید روزانه نفت ایران برابر ۳۵۷۴ هزار بشکه در روز برآورد می شود، این رقم در سال بعد یعنی ۱۳۸۱ به ۳۳۰۵ هزار بشکه در روز می رسد.

در سال ۱۳۸۲ میانگین تولید روزانه نفت ایران  برابر ۳۷۳۶ هزار بشکه در روز است که این رقم در سال ۱۳۸۳ به ۳۸۳۴ هزار بشکه در روز می رسد.

اما در سال ۱۳۸۴، اتفاق مهمی روی می دهد، تولید نفت ایران و در واقع برداشت از ذخائر نفتی به یکباره از مرز ۴ میلیون بشکه در روز گذشته و به ۴۱۰۶ هزار بشکه در روز می رسد.

در سال ۱۳۸۵، میانگین تولید روزانه نفت ایران برابر ۴۰۵۱ هزار بشکه در روز ثبت شده است که در سال ۱۳۸۶ به ۴۰۵۸ هزار بشکه در روز می رسد. در سال ۱۳۸۷ هم میانگین تولید روزانه نفت ایران برابر ۳۵۵۶ هزار بشکه در روز بوده است. در سال ۱۳۸۸، متوسط تولیدروزانه نفت ایران به ۳۵۵۷ هزار بشکه می رسد. در مورد تولید نفت ایران در سال ۱۳۸۹، به دلیل حساسیت هایی که مجلس به خرج داد اظهارات و آمار متناقضی اعلام شده است، با این همه به نظر نمیرسد تولید نفت خام، نسبت به سال ۱۳۸۸ افزایشی داشته، بلکه در خوشبینانه ترین حالت تولید در همان حد سال ۱۳۸۸ ثابت مانده است.

صادرات نفت

بخشی از تولید روزانه نفت، به مصرف داخلی می رسد، بخشی از آن نیاز پالایشگاه ها را برآورده می کند تا فراورده های نفتی تولید شوند و بخش دیگر صادر میشود که بعضا فراوری شده و دوباره به چندین برابر قیمت  به کشور وارد می شوند. میزان مصرف داخل از تفریق میزان تولید رازنه از مجموع صادرات روزانه بدست می آید.

در سال ۱۳۵۷،صادرات نفت ایران به صورت روزانه حدود ۳۴۵۵ هزار بشکه بوده است. در سال ۱۳۵۸، این رقم به ۲۶۳۲ هزار بشکه می رسد و در سال ۱۳۵۹ ناگهان صادرات روزانه نفت ایران به ۷۷۰ هزار بشکه در روز می رسد.

در سال ۱۳۶۰، روزانه به طور متوسط ۷۹۱ هزار بشکه نفت ایران به جهان صادر شده است. این میزان در سال ۱۳۶۱ به  ۱۶۸۶ هزار بشکه می رسد. در سال بعد یعنی ۱۳۶۲ صادرات نفت ایران به ۲۰۴۵ هزار بشکه در روز رسیده اما در سال ۱۳۶۳، صادرات نفت ایران به صورت روزانه بازهم با کاهش روبروست و به ۱۶۰۷ هزار بشکه در روز می رسد.

در سال ۱۳۶۴، کاهش صادرات نفت ادامه دارد و به ۱۴۶۰ هزار بشکه در روز می رسد. در سال ۱۳۶۵ میانگین صادرات روزانه نفت ایران ۱۲۵۰ هزار بشکه در روز بوده است. در سال ۱۳۶۶ هر روز ۱۵۴۶ هزار بشکه نفت از ایران به جهان صادر شده است و در سال ۱۳۶۷ این رقم بازهم افزایش داشته و به ۱۶۴۷ هزار بشکه در روز می رسد.

در سال ۱۳۶۸ صادرات نفت ایران به روزانه ۱۸۲۳ هزار بشکه در روز می رسد و در سال ۶۹، از مرز دو میلیون بشکه در روز گذشته و به ۲۲۲۴ هزار بشکه نفت صادراتی در سال ۱۳۶۹ می رسد. به این ترتیب میانگین صادرات نفت ایران در دهه ۶۰ شمسی چیزی نزدیک به ۱۶۰۷ هزار بشکه در روز برآورد می شود.

اما در دهه ۷۰، میانگین صادرات نفت ایران به طرز قابل توجهی افزایش میابد. بر این اساس، در سال ۱۳۷۰، به طور متوسط ایرتان روزانه ۲۴۶۰ هزار بشکه نفت صادر کرده است. در سال ۱۳۷۱ صادرات روزانه نفت ایران به ۲۳۹۷ هزار بشکه می رسد. در ۱۳۷۲ روزانه ۲۱۸۴ هزار بشکه از ایران نفت به جهان صادر شده است که این رقم در سال ۱۳۷۳ به ۲۲۲۰ هزار بشکه در روز می رسد.

در ۱۳۷۴  صادرات روزانه نفت ایران برابر ۲۲۹۰ هزار بشکه در روز بوده که در ۱۳۷۵ صادرات روزانه به ۲۴۴۱ هزار بشکه می رسد. در سال ۱۳۷۶ به طور متوسط هر روز ۲۳۴۲ هزار بشکه از ایران به جهان نفت صادر شده است و در سال ۱۳۷۷ صادرات روزانه نفت ایران به ۲۳۰۰ هزار بشکه می رسد. در ۱۳۷۸ هر روز به طور میانگین ۲۰۷۹ هزار بشکه نفت ایران صادر شده است که این رقم در سال ۱۳۷۹ به ۲۳۴۵ هزار بشکه می رسد. به این ترتیب میانگین صادرات روزانه نفت ایران در دهه ۷۰ شمسی چیزی حدود ۲۳۰۵ هزار بشکه بوده است.

وارد دهه ۸۰ شمسی می شویم. در سال ۱۳۸۰ میانگین صادرات روزانه نفت ایران برابر ۲۲۰۸ هزار بشکه بوده است که این میزان با کاهش در سال ۱۳۸۱ به ۲۰۲۱ هزار بشکه می رسد. در سال ۸۲ صادرات نفتی ایران به طور متوسط روزانه ۲۳۹۶ هزار بشکه است که در سال ۱۳۸۳ این میزان به ۲۵۴۸ هزار بشکه در روز میرسد.

در سال ۱۳۸۴، به طور میانگین روزانه ۲۶۰۲ هزار بشکه نفت صادر شده است و در سال ۸۵ هر روز تقریبا ۲۴۳۳ هزار بشکه نفت صادراتی داشته ایم. در سال ۱۳۸۶ میانگین صادرات نفتی ایران هر روز ۲۴۸۰ هزار بشکه بوده که در سال ۱۳۸۷ این میزان به ۲۰۵۶ هزار بشکه می رسد. متاسفانه آماری در باره سال های بعدی در مراکز آماری نظیر بانک مرکزی و مرکز آمار ثبت نشده است!

درآمدن سالانه نفت از ۱۳۵۷ تاکنون / برای دیدن تصویر در ابعاد واقعی روی آن کلیک کنید

در آمد های نفتی

دولت های ایران در کشوری به وجود آمدند که اقتصاد آن در دهه های اخیر کاملا متکی به نفت بوده، اگر بپذیریم قوه محرکه سیاست اقتصاد است، آن وقت تاثیر نفت روی دولت های کشور بدست می آید. بالاترین سهم سالانه درآمد نفت طی سال‌های گذشته مربوط به دولت نهم و پایین‌ترین آنها مربوط به دولت میرحسین موسوی بوده است.

بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی سازمان اوپک در سال ۲۰۰۷ دولت محمود احمدی‌نژاد با متوسط درآمد نفتی بالغ بر ۶۲ میلیارد درسال طی سال‌های ۲۰۰۶ و۲۰۰۷ میلادی بیشترین سهم درآمدهای نفتی (تنها از محل صادرات نفت خام) بین تمام دولت‌های پس از انقلاب اسلامی از آن خود کرده است. به گزارش خبر آنلاین این در حالیست که که دولت میر حسین موسوی که به کابینه جنگ معروف است با متوسط درآمد سالانه ۱۲/۸ میلیون دلار در سال پایین‌ترین سهم سالانه از درآمدهای نفتی را بین دولت‌های سه دهه گذشته داشته است. البته نکته قابل تأمل آنکه مقایسه آمارها نشان می‌دهد نرخ رشد تولید ناخالص داخلی در دولت میر حسین موسوی معادل۶/۴درصد بوده است در حالی که همین نرخ در دولت هاشمی رفسنجانی که نزدیک‌ترین دولت از نظر درآمدهای نفتی به کابینه جنگ بوده است منفی ۴/۰درصد بوده است. البته از نظر نرخ رشد تولید ناخالص داخلی بالاترین رقم مربوط به دولت محمود احمدی‌نژاد با نرخ ۵/۲۵ درصد بوده که بر اساس گزارش اوپک تنها مربوط به دوسال اول نخست فعالیت این دولت بوده است.

بالا‌ترین تراز تجاری در بین دولت‌های مورد مقایس مربوط به دولت خاتمی بوده است که طی هشت سال فعالیت کل صادرات کشور را از رقم ۱۳ میلیارد دلار در سال به ۶۰ میلیارد دلار ارتقاء داده است و دوره فعالیتش را با ۶۶ میلیارد دلار مازاد به پایان رسانده است. مقایسه آمارها نشان می‌دهند جمع کلGDPتولید شده در دوره میرحسین موسوی معادل ۱۱۳۷ میلیارد دلار بوده است که در مقایسه با دیگر دولت‌ها بالاترین تولید ناخالص داخلی تولید شده در کشور است که البته برای درک بهتر این رقم یادآورشویم که در کل دوره فعالیت میرحسین موسوی شرایط جنگی بر اقتصاد کشور حاکم بوده است. از نظر نرخ رشد واردات دولت محمود احمدی‌نژاد رکورددار دولت‌های سه دهه گذشته محسوب می‌شود. دولت نهم اقتصاد ایران را با وارداتی معادل ۴۰ میلیارد دلار تحویل گرفت و طی دو سال اول فعالیتش این رقم را با ۱۳ میلیارد رشد به ۵۳ میلیارد دلار رسانده است که به معنی رشد متوسط سالانه ۶/۵ میلیارد دلار در میزان واردات است. البته بالا‌ترین میزان تولید روزانه نفت نیز مربوط به دولت نهم است که حدود ۴ میلیون بشکه در روز است این رقم در دولت‌های دیگر به ترتیب خاتمی ۳/۶میلیون بشکه، هاشمی ۳/۴میلیون بشکه و موسوی ۲/۳ میلیون بشکه در روز بوده است.

در اینجا بخش نگاهی داریم به درآمد سالانه دولت از ۱۳۵۷ تا کنون از محل فروش نفت، ذکر این نکته نیز به جاست که این درآمدها سال به سال بر اساس ارزش دلار به ریال تبدیل شدند.

در سال ۱۳۵۷ مجموعا دولت از محل فروش نفت  ۲/۱۰۱۳  میلیارد ریال  در آمد داشته است. در سال بعد، یعنی ۱۳۵۸، در آمد سالانه دولت از محل فروش نفت به ۷/۱۲۱۹  میلیارد ریال می رسد.

در سال ۱۳۵۹، در آمد نفتی به شدت کاهش یافته و به ۸/۸۸۸  میلیارد ریال می رسد. در سال ۱۳۶۰ و آغاز دهه ۶۰ شمسی در آمد دولت از محل فروش نفت برابر ۴/۱۰۵۶  میلیارد ریال است. در سال ۱۳۶۱ در آمدهای سالانه نفتی دولت به ۵/۱۶۸۹  میلیارد ریال می رسد.

در ۱۳۶۲ مجموع درآمدهای نفتی سالانه دولت برابر ۴/۱۷۷۹  میلیارد ریال است کعه در سال ۱۳۶۳ این رقم به ۷/۱۴۰۷ میلیارد ریال می رسد. در ۱۳۶۴ ارزش درآمدهای نفتی دولت به ۶/۱۲۰۸  میلیارد ریال می رسد و در سال ۱۳۶۵ کاهش چشم گیر درآمدهای نفتی دولت را شاهد هستیم. در این سال مجموع درآمدهای دولت از محل فروش نفت چیزی برابر ۷/۴۳۴  میلیارد ریال است. سال بعد یعنی ۱۳۶۶ تقریبا درآمدهای نفتی دولت نسبت به سال قبل دوبرابر شده و به ۲/۸۵۳  میلیارد ریال می رسد.

در ۱۳۶۷ مجموع در آمدهای نفتی یک سال دولت برابر ۳/۸۰۹  میلیارد ریال است. این کاهش درآمدهای نفتی در ۱۳۶۸ جبران شده و ارزش درآمدهای نفتی دولت در این سال را با حدود دو برابر افزایش نسبت به سال قبل به ۱/۱۵۱۵  میلیارد ریال می رساند. در سال ۱۳۶۹ و پایان دهه ۶۰ شمسی، دولت مجموعا ۱/۳۳۷۵  میلیارد ریال از محل فروش نفت درآمد داشته است.

به این ترتیب می توان گفت میانگین درآمد سالانه دولت از محل فروش نفت در دهه ۶۰ که با جنگ تحمیلی  نیز همزمان شده بود نزدیک به ۱۴۱۳ میلیارد ریال بوده است.

در دهه ۷۰ شاهد افت و خیزهای زیادی در درآمد دولت از محل فروش نفت هستیم. در امد سالانه دولت از نفت در سال ۷۰ برابر ۴/۳۵۴۹ میلیارد ریال است. در سال ۱۳۷۱ این در آمد به ۹/۵۱۴۵ میلیارد ریال  میرسد. در سال ۱۳۷۲ در آمد سالانه نفتی دولت برابر ۲/۱۴۶۸۳ میلیارد ریال ثبت شده است. در ۱۳۷۳ این درآمد به ۷/۲۱۴۷۹ میلیارد ریال می رسد. در ۱۳۷۴ مجموع در آمدهای نفتی یکساله دوبت به ۲/۲۹۴۳۱ میلیارد ریال می رسد.

سال ۱۳۷۵، میانه دهه هفتاد است که طی آن دولت مجموعا ۳۸۱۵۳ میلیارد ریال درآمد نفتی داشته است. در ۱۳۷۶ مجموع درآمدهای نفتی یکسال دولت برابر ۷/۳۶۴۴۶ میلیارد ریال بوده است. در ۱۳۷۷ در آمد یکساله نفتی دولت ۲۲۵۳۰ میلیارد ریال ثبت شده که این میزان در سال ۱۳۷۸ به ۴/۴۴۱۷۰ میلیارد ریال افزایش میابد. در ۱۳۷۹ و پایان دهه ۷۰ مجموع درآمد نفتی سالانه دولت برابر ۵/۵۹۴۴۸ میلیارد ریال ثبت شده است. به این ترتیب میانگین درآمد سالانه دولت در دهه ۷۰ چیزی برابر ۲۷۵۰۳ میلیارد ریال برآورد می شود.

به دهه ۸۰ که میرسیم شاهد ثبات بیشتری هستیم، به بیانی نوسانات شدید در درآمدهای نفتی به چشم نمی خورد. در ۱۳۸۰، مجموعه درآمدهای نفتی یک ساله دولت برابر ۱/۷۱۹۵۷  میلیارد ریال است. در ۱۳۸۱ این در آمد ها به ۴/۱۰۲۶۲۶  میلیارد ریال می رسد. در ۱۳۸۲ بازهم شاهد رشد درآمدها هستیم، به طوری که در این سال درآمد سالانه دولت بابغ بر ۹/۱۲۸۱۵۳  میلیارد ریال است. در ۱۳۸۳ و همزمان با پایان دولت اصلاحات ارزش مجموع درآمدهای نفتی سالانه دولت بالغ بر ۳/۱۵۰۴۱۳  میلیارد ریال است.

در سال ۱۳۸۴، دولت نهم روی کار می آید و همزمان با روی کار آمدن این دولت، در آمدهای نفتی نیز به تبع افزایش جهانی قیمت نفت افزایش میابد. در سال ۸۴ مجموعه درآمد سالانه دولت از محل فروش نفت برابر ۴/۱۸۶۳۴۲  میلیارد ریال است، در ۱۳۸۵ این درآمدها به ۲/۱۸۱۸۸۱  میلیارد ریال می رسد و در ۱۳۸۶ ارزش درآمدهای سالانه نفتی دولت برابر ۱/۱۷۳۵۱۹  میلیارد ریال ثبت شده است. در ۱۳۸۷ مجموع درآمدهای سالانه دولت برابر ۳/۲۱۵۶۵۰  میلیارد ریال ثبت شده است. در سال ۱۳۸۹ مجموع درآمدهای نفتی یکساله دولت برابر ۶۷۰۰۰۰میلیارد  ریال بوده است.

———————-

این مطلب در روزنامه اعتماد صفحه ۴ منتشر شد