افزایش قیمت دلار برنجی در ماه دهم!
دیماه در تقویم واردات برنج به کشور ماه پراهمیتی است، چنانکه سال قبل (۱۳۹۰) تنها در این ماه نزدیک به ۲۶درصد کل برنج خارجی به کشور وارد شده است، این در حالی است که امسال خلاف سال گذشته در دیماه نه‌تنها واردات برنج به کشور افزایش نداشته، بلکه نزدیک به ۱۷درصد نیز کاهش نشان می‌دهد. نکته دیگر قیمت هر کیلو برنج وارداتی به قیمت دلاری است که با آن برنج به کشور وارد شده است. در آذرماه جمعا نزدیک به ۱۲۰ هزار تن برنج به ارزش دلاری ۱۲۴ میلیون‌دلار و ارز ریالی نزدیک به دو تریلیارد و ۴۲۰ میلیاردریال به کشور وارد شد، که نشان می‌دهد میانگین قیمت دلار برای واردات این محصول غذایی ۱۹۴۷۲ ریال و میانگین قیمت هر کیلو برنج وارداتی برابر ۰۳/۱(۱ممیز۰۳) دلار بوده است. حال آنکه در دیماه ذیل تعرفه ۱۰۰۶۳۰۰۰ جمعا ۱۰۰ هزار تن برنج به ارزش دلاری ۱۱۱ میلیون‌دلار و ارزش ریالی دو تریلیارد و ۶۹۹ میلیاردریال برنج به کشور وارد شده، این نشان می‌دهد قیمت هر دلار برای واردات برنج به کشور برابر ۲۴۳۲۹ ریال و قیمت هر کیلو برنج وارداتی برابر ۱۱/۱ (۱ممیز۱۱)دلار است. به بیانی واردات برنج از یک سو با افزایش قیمت ارز و از دیگر سو با افزایش قیمت خود محصول روبه‌رو بوده است. در دیماه امسال واردات برنج از یک طرف با افزایش ۷۷/۷(۷ممیز۷۷)درصدی قیمت خود محصول و از دیگر سو با افزایش ۹۴/۲۴ (۲۴ممیز۹۴) درصدی قیمت ارز مورد استفاده روبه‌رو بوده است که یعنی افزایش نزدیک به ۳۵درصدی قیمت تمام‌شده برنج خارجی برای بازرگان، که صرفنظر از کاهش قابل توجه ۱۷درصدی واردات برنج در دیماه نسبت به ماه قبل (حال آنکه سال قبل این میزان در دیماه نسبت به آذرماه رشد ۴۲۴درصد داشت تا بازار سال قبل را تنظیم کند) طبیعتا در بازار اثر خواهد گذاشت، مگر اینکه دولت در سطح گسترده وارد عمل شود.
آمار تجارت خارجی ایراعکین در سال ۲۰۱۲ و ۱۰ ماهه نخست امسال منتشر شد. واردات برنج که سال قبل در دیماه بیش از ۴۰۰درصد نسبت به آذر ۱۳۹۰ رشد داشت، امسال با کاهش روبه‌رو شده و قیمت محصول برنج و قیمت ارز مورد استفاده برای واردات آن بیش از ۳۰درصد افزایش یافته است.
آهن و گندم و دانه ذرت دامی در شرایط ناپایدار قیمت دلار و مشکلات واردات، همچنان جزو اقلام عمده وارداتی هستند. اگرچه ارزش واردات کاهش یافته، اما آمارها حاکی از آن هستند که این کاهش واردات به دلیل کاهش ارزش محصولات وارداتی به کشور است. به بیانی اقلام وارداتی از کالاهای با تکنولوژی بالا به سمت واردات خام سوق پیدا کرده است. سال ۲۰۱۲ به پایان رسید، این سال برای تجارت خارجی ایران از اهمیت بالایی برخوردار بود. از یک طرف مشکلات بازرگانان در شیوه‌های انتقال وجه و از طرف دیگر مسایل مربوط به نوسانات قیمت دلار که هنوز هم ادامه دارد. بر اساس آمار منتشر شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۲ میلادی مجموعا ۴۱۵۸۹ هزار تن کالا به ارزش نزدیک به ۵۷ میلیارددلار کالا به کشور وارد شده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر ارزش چیزی نزدیک به ۵/۶(۶ممیز۵)درصد کاهش داشته است. همچنین در سال ۲۰۱۲ جمعا ۶۸۹۹۲ هزار تن کالا به ارزش حدود ۳۴ میلیارددلار صادرات داشته‌ایم، در این مدت صادرات ایران نزدیک به هشت‌درصد رشد داشته است. بر این اساس تراز تجاری ما در سال ۲۰۱۲ میلادی چیزی نزدیک به ۲۳ میلیارددلار بوده است.
کاهش واردات به چه دلیل؟
اگرچه آمارها از افزایش صادرات و کاهش واردات حکایت می‌کنند اما بررسی وزن و ارزش این مبادلات نشان می‌دهد علت اصلی کاهش واردات و افزایش صادرات، حجم آن است و نه ارزش آن.
در سال ۲۰۱۱ میانگین قیمت هر کیلو اقلام وارداتی به کشور برابر ۶/۱ (۱ممیز۶)دلار بوده است، حال آنکه ارزش هر کیلو کالای وارداتی در سال ۲۰۱۲ به ۳/۱(۱ممیز۳)دلار رسیده است.
این یعنی کاهش ۱۵درصدی «ارزش» اجناسی که به کشور در سال ۲۰۱۲ وارد شده است. به بیانی باید دید چه کالاهایی به کشور کمتر از سال قبل وارد شدند؛ بی‌شک اقلامی با تکنولوژی بالا، وزن پایین و ارزش بالا دارند اما در شرایطی که اقلام عمده وارداتی کشور را به ترتیب: آهن (کد تعرفه: ۷۲۰۶۱۰۰۰)، گندم (کد تعرفه: ۱۰۰۱۱۱۰۰۰) و دانه ذرت دامی (کد تعرفه ۱۰۰۵۱۰۲۰) تشکیل داده است مشخص است که ارزش واردات نیز کاهش می‌یابد.
این موضوع را آمارهای گمرک نیز تایید می‌کند، در حالی که واردات نزدیک به شش‌درصد از نظر ارزش کاهش یافته است، اما از نظر وزن شاهد رشد ۱۰درصدی واردات هم هستیم (منبع: جدول شماره خ. ۱-۱) در نگاه اول شاید کاهش «ارزش» واردات خوشحال‌کننده باشد، اما واردات اقلامی نظیر آهن، گندم و ذرت دامی آن هم در شرایط ویژه فعلی کشور و نوسانات قیمت ارزش، نه‌تنها مثبت نیست، بلکه بی‌ثباتی را نیز افزایش می‌دهد. این دست کالاها به صورت مستقیم می‌تواند روی زندگی روزمره مردم اثر‌گذار باشند. بنابراین با کوچک‌ترین تغییری در نحوه مبادلات خارجی، زندگی مردم نیز متاثر خواهد شد.
میانگین قیمت ارز برنجی در ماه دهم در مقایسه با سایر ماه‌ها
برنج یکی از محصولاتی است که متاسفانه طی سال‌های گذشته به جمع اقلام عمده وارداتی کشور تبدیل شده است. تا قبل از سال ۸۸ و ۸۹ شاید این موضوع با توجه به درآمدهای نفتی چشمگیر دولت موضوع زیاد پراهمیتی نبود و حتی برای تنظیم قیمت بازار به خصوص در ماه‌های پایانی سال موسوم به شب عید، به کمک دولت هم می‌آمد، اما با توجه به وضعیت فعلی برنج وابستگی به برنج وارداتی آثار سوء خود را به نمایش گذاشته است. در ۱۰ ماهه نخست سال‌جاری جمعا ۹۹۸ هزار تن برنج به کشور وارد شده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل یعنی ۱۲۶۰ هزار تن کاهش ۷۸/۲۰(۲۰ممیز۷۸)درصدی را نشان می‌دهد. همچنان که ۳۰ دیماه نیز «شرق» در گزارشی در صفحه ۴ اشاره کرد، بالاترین میزان مصرف برنج سالانه کشور (که وزارت صنعت، معدن و تجارت به آن معتقد است) سه میلیون و ۱۰۸ هزار تن و پایین‌ترین که وزارت جهاد کشاورزی به آن اعتقاد دارد برابر دو میلیون و ۳۶۸ هزار تن است، بر این اساس می‌توان گفت میانگین مصرف برنج در سال بر اساس اعلام این دو وزارتخانه برابر دو میلیون و ۷۳۸ هزار تن است. بر اساس اعلام انجمن برنج ایران سال گذشته (۱۳۹۰) حدود دو میلیون و ۳۰۰ هزار تن برنج در کشور تولید شده است و امسال نیز این میزان بدون تغییر اعلام شده است؛ یعنی تا تابستان (فصل برداشت محصول) دو میلیون و ۳۰۰ هزار تن برنج در کشور تولید شده و در ۱۰ ماهه نخست امسال نیز نزدیک به ۱۰۰ هزار تن برنج به کشور وارد شده است.
مقایسه قیمت ارز و هر کیلو برنج وارداتی در دیماه ۱۳۹۱ در مقایسه با ماه قبل / برای دیدن جدول در ابعاد واقعی روی آن کلیک کنید
اما دیماه در تقویم واردات برنج به کشور ماه پراهمیتی است، چنانکه سال قبل (۱۳۹۰) تنها در این ماه نزدیک به ۲۶درصد کل برنج خارجی به کشور وارد شده است، این در حالی است که امسال خلاف سال گذشته در دیماه نه‌تنها واردات برنج به کشور افزایش نداشته، بلکه نزدیک به ۱۷درصد نیز کاهش نشان می‌دهد. نکته دیگر قیمت هر کیلو برنج وارداتی به قیمت دلاری است که با آن برنج به کشور وارد شده است. در آذرماه جمعا نزدیک به ۱۲۰ هزار تن برنج به ارزش دلاری ۱۲۴ میلیون‌دلار و ارز ریالی نزدیک به دو تریلیارد و ۴۲۰ میلیاردریال به کشور وارد شد، که نشان می‌دهد میانگین قیمت دلار برای واردات این محصول غذایی ۱۹۴۷۲ ریال و میانگین قیمت هر کیلو برنج وارداتی برابر ۰۳/۱(۱ممیز۰۳) دلار بوده است. حال آنکه در دیماه ذیل تعرفه ۱۰۰۶۳۰۰۰ جمعا ۱۰۰ هزار تن برنج به ارزش دلاری ۱۱۱ میلیون‌دلار و ارزش ریالی دو تریلیارد و ۶۹۹ میلیاردریال برنج به کشور وارد شده، این نشان می‌دهد قیمت هر دلار برای واردات برنج به کشور برابر ۲۴۳۲۹ ریال و قیمت هر کیلو برنج وارداتی برابر ۱۱/۱ (۱ممیز۱۱)دلار است. به بیانی واردات برنج از یک سو با افزایش قیمت ارز و از دیگر سو با افزایش قیمت خود محصول روبه‌رو بوده است. در دیماه امسال واردات برنج از یک طرف با افزایش ۷۷/۷(۷ممیز۷۷)درصدی قیمت خود محصول و از دیگر سو با افزایش ۹۴/۲۴ (۲۴ممیز۹۴) درصدی قیمت ارز مورد استفاده روبه‌رو بوده است که یعنی افزایش نزدیک به ۳۵درصدی قیمت تمام‌شده برنج خارجی برای بازرگان، که صرفنظر از کاهش قابل توجه ۱۷درصدی واردات برنج در دیماه نسبت به ماه قبل (حال آنکه سال قبل این میزان در دیماه نسبت به آذرماه رشد ۴۲۴درصد داشت تا بازار سال قبل را تنظیم کند) طبیعتا در بازار اثر خواهد گذاشت، مگر اینکه دولت در سطح گسترده وارد عمل شود.
افزایش ۲۳درصدی دلار وارداتی در دیماه
افزایش قیمت نرخ ارز تنها در مورد برنج اتفاق نیفتاده است. سایر کالاها نیز از این قاعده مستثنا نبودند. در آذرماه میانگین قیمت هر دلار برای واردات محصولات برابر ۱۹هزار و۴۵۲ریال بوده است، حال آنکه در دیماه میانگین قیمت هر دلار برای واردات اقلام وارداتی به ۲۴هزار و۱۱ریال رسیده است که حاکی از رشد نزدیک به ۲۳درصدی قیمت ارز مورد استفاده برای واردات در دیماه است. این افزایش نرخ ارز مورد استفاده برای واردات، احتمالا خود را در بازار داخلی در اواخر بهمن و اسفند نشان خواهد داد.
خودرو: تداوم صادرات و واردات
در حالی که خودروسازان داخلی با وجود بهره‌مندی از ارزش ارزان‌قیمت برای واردات محصولات مورد استفاده خود بر طبل افزایش قیمت محصولات خود می‌کوبند، آمارها نشان می‌دهد همچنان صادرات خودرو به سایر کشورهای جهان سوم ادامه دارد. بر اساس جدول شماره ت. ۱-۱ در ۱۰ ماهه نخست امسال جمعا ۴۶ هزار و ۵۹۱دستگاه خودرو به ارزش ۲۷۴ میلیون‌دلار به کشورهای عراق، اوکراین، آذربایجان و… صادر شده است. در دیماه امسال که بازار خودرو داخل ملتهب بوده، خودروسازان داخلی نزدیک به دو هزار دستگاه خودرو به ارزش ۱۷میلیون‌دلار به کشورهای مزبور صادر کردند که میانگین قیمت هر دستگاه خودرو صادراتی آنها نزدیک به ۹هزاردلار بوده است. از دیگر سو در دیماه نزدیک به چهار هزار دستگاه خودرو سواری به ارزش ۱۰۷میلیون‌دلار به کشور وارد شده است. از ابتدا تا پایان دیماه نیز شاهد واردات ۳۴هزار دستگاه خودرو به کشور به ارزش ۸۱۳ میلیون‌دلار هستیم.
وابستگی بازار و دردسر شب عید
طی هشت سال گذشته، دولت نهم و دهم برای کنترل بازار مصرف داخل با واردات گسترده قصد تزریق «مسکن» به بازار را داشت و منتقدان را به عدم درک شرایط متهم می‌کرد. هم‌اینک که اقلام عمده وارداتی را آهن (اصلی‌ترین نیاز صنعت)، گندم و ذرت دام تشکیل داده و از طرف دیگر، دولت توانایی ندارد نظیر سال‌های گذشته ارز ارزان‌قیمت و تک‌نرخی در اختیار بازرگانان قرار دهد، به نظر می‌رسد به آن شرایطی که نسبت به آن هشدار داده می‌شد نزدیک شده است. قیمت ارز مورد استفاده وارد‌کنندگان افزایش یافته است، مسوولان بی‌پروا از اثر تغییرات قیمت ارز و مشکلات در مسیر بازرگانی روی بازار داخل سخن می‌گویند، حال باید پرسید چه کسی مسوول چنین شرایطی است؟ محصولاتی نظیر گندم و برنج به طور مستقیم در سفره‌های مردم جای دارند و محصولاتی نظیر آهن و فولاد به طور غیرمستقیم روی محصولاتی که هر روزه مردم از آنها استفاده می‌کنند اثر می‌گذارد. باید دید دولت می‌تواند در این شرایط، بازار شب عید را به روال سال‌های قبل کنترل کند.
——————–
این مطلب در روزنامه شرق، مورخ ۱۴ بهمن ۱۳۹۱، صفحه ۴ منتشر شد
