Amirhadi Anvari

بررسی روند شکل گیری جزایر مصنوعی امارات و تاثیر آنها بر مرزهای آبی و زیست بوم منطقه

اولین مزاحمت امارات برای ایران ۴ سال بعد از تاسیس رخ داد. مناقشه جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج فارس میان ایران و امارات متحده عربی از سال ۱۳۵۴ هجری شمسی با خروج نیروهای انگلیسی از این جزایر و ورود نیروهای نظامی ایران به این سه جزیره بر اساس توافقات صورت گرفته میان دو کشور آغاز شد. علی رغم دعوت و استقبال رسمی اماراتی ها چند نظامی ایران در یکی از جزایر به قتل رسیدند!

موقعیت کشور امارات در جنوب ایران با رنگ قرمز

همسایه بد هم دردسر های خاص خودش را دارد! ای کاش باز همسایه بدی به وسعت و قدمت کشوری مثل عراق(در زمان تهاجم به ایران) بود؛ امارات متحده عربی ۴۰ ساله ظاهرا میخواهد بار دیگر نقشه ای را در خلیج همیشه فارس پیش ببرد.

ماجرا وقتی آغاز شد که هفته گذشته سرلشکر سیدیحیی رحیم صفوی در چهارمین کنگره ملی جغرافیایی سیاسی و ژئوپلتیک در تالار امام علی (ع) دانشگاه تربیت مدرس ضمن هشدار جدی به امارات از طرح احتمالی این کشور تازه تاسیس گفت. اینکه اماراتی ها قصد دارند تا با احداث جزایر مصنوعی، مرزهای آبی خود را جابجا کنند.

این فرمانده دوران دفاع مقدس در ادامه به سناریوی امارات اشاره و یادآور شد: امارات عربی متحده در نظر دارد با احداث این جزایر تغییر مرزهای دریایی را از نظرحقوقی پی گیری کند و در این راه از حمایت های قدرت های فرامنطقه ای نیز بهره برد.

این استاد دانشگاه در ادامه با بیان اینکه امارات عربی متحده با طولانی کردن سواحل خود در صدد بین المللی کردن اختلافات خود با ایران بر سر جزایر سه گانه ایران در ابعاد بین المللی است گفت: بهترین و سریع ترین راه مقابله این است که بر مسائل زیست محیطی و اکوسیستم منطقه خلیج فارس تاکید کنیم چون احداث این جزایر اکوسیستم منطقه را به خطر می اندازد.

برای دیدن تصویر در اندازه واقعی روی آن کلیک کنید. تصاویری که روزگذشته با استفاده از نرم افزار گوگل ارس از منطقه گرفته شده است. ۱: جزیره نخل دیرا: ساخت آن از سال ۲۰۰۴ آغار شده است. این جزیره دارای ۴۱ شاخه است و مساحتی بیش از شهر پاریس را در بر می‌گیرد و به بیش از یک بیلیون متر مکعب شن و سنگ نیاز دارد. این جزیره مساحتی به طول ۱۴ و عرض ۸٫۵ کیلومتر را دربرمی گیرد و ۸۰ کیلومتر مربع مساحت کل آن است.۲: جزایرجهان: جهان از ۳۰۰ جزیره مصنوعی به شکل نقشه جهان تشکیل شده‌است و در ۴ کیلومتری ساحل دبی، واقع شده‌است. این پروژه زاییده فکر شیخ محمد بن راشد آل مکتوم، حکمران دبی است. اندازه هر جزیره از ۲۳٬۰۰۰ متر مربع تا ۸۴٬۰۰۰ متر مربع متفاوت است و ارتفاع آن بین ۵۰ تا ۱۰۰ متر از سطح دریاست. مساحت آن ۹ کیلومتر طول در ۶ کیلومتر عرض و توسط یک موج شکن بیضوی شکل احاطه شده‌است. مسافت بین جزایر توسط قایق یا هلیکوپتر طی می‌شود. قیمت هر جزیره از ۱۵ میلیون دلار تا ۴۵ میلیون دلار متفاوت است. لایروبی از سال ۲۰۰۴ آغاز شده‌است. این مجمع الجزایردر ۴ کیلومتری ساحل منطقه جمیرا واقع شده است.۳: جزیره جمیرا: این جزیره دارای ۱۷ شاخه عظیم است که توسط یک حصار ۱۲ کیلومتری حفاظت شده است. برای به سطح آب رساندن این سازه، بسیار بیشتر از ۵۰ میلیون متر مکعب خاک مورد نیاز است. ساخت این جزیره در سال ۲۰۰۱ آغاز شد، مساحت این جزیره ۵ در ۵ کیلومتر است.۴: جزیره جبل علی: ساخت این جزیره در سال ۲۰۰۲ آغاز شد. این جزیره ۵۰ درصد از جمیرا بزرگ‌تر است.

مرزهای آبی چگونه مشخص می شوند

از قرار معلوم رحیم صفوی به خوبی یک توطئه را شناسایی کرده است. هر کشوری که به آب های آزاد دسترسی دارد، لاجرم دارای مرز دریایی است. از نظر حقوقی، قوانین حاکم بر آب های ساحلی با قوانین حاکم بر خاک یک کشور متفاوت است. مرز دریایی در دریاهای آزاد و اقیانوس ها، معمولاً به خط فرضی ای گفته می‌شود که «فاصله‌ای برابر با حداکثر دوازده مایل دریایی» از خط مبداء ساحل هر کشور دارد.

سرلشکر سیدیحیی رحیم صفوی در چهارمین کنگره ملی جغرافیایی سیاسی و ژئوپلتیک در تالار امام علی (ع) دانشگاه تربیت مدرس ضمن هشدار به امارات گفت: احداث جزایر مصنوعی امارات عربی متحده ، فاصله این کشور را با جزایر ابوموسی آخرین جزایر ایران ، حدود ده کیلومتر کاهش می دهد. وی گفت: به نظر می رسد در صورت عملی شدن احداث جزایر مصنوعی امارات عربی متحده احتمال تغییر مرزهای آبی در سواحل خلیج فارس وجود دارد .

در صورت وجود جزیره های کوچک و بزرگ نزدیک ساحل، مسأله تعیین مرز دریایی بین دو کشور مشکل تر می شود ، دراین حالت، باید ابتدا حق مالکیت بر جزیره ها را توسط دو کشور را تعیین نمود.( پایگاه ملی داده‌های علوم و زمین کشور/ ماهیت و قلمرو جغرافیای سیاسی/ انواع مرزها/صص۱۴و۱۵ )

مشاهده می شود که در تعیین مرز دریایی که در واقع امکان استفاده از آب های سرزمینی و ذخائر و منابع و ظرفیت های استراتژیک مناطق را به کشورها میدهد، خشکی های مربوط به آن کشور بسیار تعیین کننده است.

سرمایه گزاران ایرانی و ایرانیان امارات متحده عربی ۱۰% جمعیت این کشور یعنی (تقریبا ۴۰۰ هزار نفر) را تشکیل می دهند. ایرانیان امارات مجموعا ۱۰ هزار شرکت بزرگ و کوچک را در امارات متحده عربی می گردانند. داد و ستد تجاری و مبادله کالا بین ایران و امارات متحده عربی از سال ۲۰۰۵ تا سال ۲۰۰۹ ، سه برابر شده است

حال تصور کنید خسکی های یک کشور کیلومتر ها در آب های سرزمینی آن کشور جلو برود و یا جزایر جدیدی در آبهای سرزمینی آن کشور ایجاد شود؛ چه اتفاقی خواهد افتاد؟

بی شک این خشکی های جدید و مصنوعی روی تعیین سرحدات و مرزهای آبی و به تبع آنها آّ های سرزمینی موثر خواهد بود. زمانی که مرز های آبی فراتر بروند و آب های سرزمینی توسعه بیابند، دسترسی به منابع افزایش میابد؛ آنهم در منطقه ای نظیر خلیج همیشه فارس و درست در مجاورت تنگه هرمز.

در این تصویر حدود مرز آبی فعلی ایران ا خط قرمز رنگ مشخص شده است.

جزایری که خط ساحلی دبی را ۱۲۰ کیلومتر افزایش دادند

جزایر خلیج فارس بین هفت کشور: ایران، کویت، امارات متحده عربی،عربستان سعودی،قطر، بحرین و عمان تقسیم شده است. از این بین اکثر جزایر موجود در خلیج فارس در اختیار ایران است. به دلیل اینکه مساحت مشخصی از اطراف جزایر تحت تملک کشورها، طبق قوانین بین المللی در اختیار آنها قرار میگیرد، طبیعتا ایران با در اختیار داشتن اکثر جزایر خلیج فارس، بیشترین مالکیت را در این منطقه به خود اختصاص داده است. ظاهرا اماراتی ها که از ایجاد ابهام در خصوص مالکیت جزایر سه گانه ایران در مجامع بین المللی به نتیجه نرسیده اند، قصد دارند جزایر مصنوعی برای خود دست و پا کنند!

جزایر چهارگانه مصنوعی قرار است درست در مجاورت تنگه هرمز احداث شوند و مشخص است که اهمیت استراتزیک یک تنگه آنهم در منطقه ای نظیر خلیج فارس که قطب صادرات نفت به شمار می رود تا چه میزان است.  در صورتی که جزایر مزبور در این منطقه به طور کامل احداث و به بهره برداری برسند، احتمال آنکه امارات اداعاهای تازه ای را در خصوص مرز های آبی و اب های سرزمینی خود مطرح کند زیاد است.

به نظر میرسد ادعای مالکیت جزایر سه گانه ایران نیز به خاطر همین بوده. امارات در آن ماجرا، که هنوز هم هر از چندی آن را مطرح می کند هرگز نتوانست موفق شود.  این جزایر مصنوعی در مجموع خط ساحلی دبی را ۱۲۰ کیلومتر افزایش می‌دهند.

روند تغییرات دبی در ابهای خلیج همیشه فارس// عکس شماره یک: عکسی هوایی که در ۵ مارچ ۲۰۰۳ از ساحل دبی گرفته شده است، نواحی که با نوار سرخ مشخص کردیم ، بخش هایی است که سه جزیره مصنوعی در حال حاضر در آنجا احداث شدند. (منبع سایت ناسا) عکس شماره دو: تصویری است که روز گذشته با استفاده از گوگل ارس از همان منطقه گرفته ایم. نواحی که با نوار سرخ مشخص شدند، بخش هایی هستند که در سال ۲۰۰۳ از آنها اثری نبوده است!

تاثیرات مخرب زیست محیطی

در حال حاضر چیزی بیش از ۱۰۰ هزار صفحه به زبان انگلیسی در فضای مجازی در خصوص خطرات زیست محیطی احداث جزایر مصنوعی دبی واکنش نشان دادند. میدانید که در جهان امروز، به ویژه در کشورهای صنعتی(توسعه یافته)، گروه های حامی محیط زیست توانایی تاثیر گذاری بالایی روی سیاست های دولتمردان دارند.این گروه ها از طریق تظاهرات آرام و با تکیه بر ابتکار در نشان دادن اعتراض خود، به تصمیمات دولتمردان و سرمایه داران بزرگ جهان اعتراض میکنند و در بسیاری موارد پیروز نیز میشوند!

مراحل شکل گیری یکی از جزایر سه گانه مصنوعی نخل دبی(منبع: ناسا) تصویر شماره ۱: تاریخ: ۱۱ نوامبر ۲۰۰۰ تصویر شماره ۲: تاریخ: ۱۶ نوامبر ۲۰۰۲ تصویر شماره ۳: تاریخ: ۶ نوامبر ۲۰۰۴ تصویر شماره۴: تاریخ: ۱۸ سپتامبر ۲۰۰۶ تصویر شماره ۵: تاریخ: ۱۷ نوامبر ۲۰۰۸

سرلشکر رحیم صفوی در سخنان خود تاکید میکند که باید روی مسائل زیست محیطی احداث این جزایر تکیه شود. اما موضوع جزایر مصنوعی دبی، تنها سخن مقامات جمهوری اسلامی و یا در نگاهی کلان تر، ایرانی ها نیست!

سردبیر سایت معتبر حامی محیط زیست موگبی(mongabay.com) در مطلبی تحت عنوان ” Dubai’s artificial islands have high environmental cost” که صاحب بالاترین رنک در جستجوگرهای معتبر است، به هزینه های بالای زیست محیطی احداث این جزایر اشاره می کند. جالب است که بدانید، این مطالب امروز نوشته نشده است. گردانندگان و اعضای این سایت و سایت های نظیر آن از حدود ۱۰ سال قبل نسبت به تبعات این طرح بلند پروازانه هشدار داده و میدهند.

این، گوشه ای از پرونده مفصل سایت مزبور با بیش از یک میلیون بازدید روزانه است که در اوت ۲۰۰۵ منتشر شده، سردبیر سایت با طعنه به طراحان طرح( از جمله شیخ محمد بن راشد آل مکتوم، حکمران دبی و ارایه دهنده طرح جزایر جهان) می نویسد:  حاکمیان دبی  با میل شدیدی که برای به دست آوردن رتبه و پرونده در کتاب رکوردهای جهانی گینس دارند، به تازگی برنامه بلند پروازانه ای را برای تقویت جایگاه بین المللی خود در چشم ثروتمندان جهان (و همسایگان خود) با ایجاد شماری از جزایر مصنوعی آغاز کرده اند.

امیر دبی طرح اصلی احداث جزایر جهان را ارایه داده است. وی پیش از این مواضع  نه چندان دوستانه ای را علیه ایران اتخاذ کرده بود. برخورد نامناسب با ایرانیان در فرودگاه دبی انتقادات زیادی را در داخل کشور برانگیخت. سایت عراقی الجوار در اسفند ماه سال ۱۳۸۶ مدعی شد، «رغد»، دختر صدام حسین و «هیا»، دختر ملک حسین و همسر امیر امارات با به‌کارگیری صدها میلیون دلار، از جمله پول‌‌های خارج‌شده از عراق، با اهدافی خاص به فعالیت اقتصادی در بصره مشغول شده‌اند.

این جزایر ، که اقامتگاه های لوکس ، ویلاها ، هتل ها و خانه ها هستند ، نگرانی های فزاینده را برای حامیان محیط زیست به دلیل تاثیات این پروژه بر محیط زیست اب های منطقه ایجاد کرده است. بالا آمدن سطح دریا می تواند مشکلی جدی برای خود سرمایه گذاری های بی پروا و متظاهر دبی ایجاد کند. باید به عنوان خوبی برای زنده ماندن طولانی مدت از این طرح نگران است.

سردبیر سایت سپس به گزارشی در مجله(Earth Island) اشاره دارد که در مطلبی به گردانندگان پروژه طعنه زده و نوشته بود «جالب است که گردانندگان ثروتمند دبی که تغییرات آب و هوایی ـ ناشی از پروژه آنها ـ می تواند تهدید جدی برای کسب و کار ایشان باشد بی توجه تجربه اثرات مخرب تغییرات آب و هوایی به کار خود ادامه می دهند»

با جستجویی کوتاه در اینترنت می توان نظایر بیشمار اعتراضات حامیان محیط زیست را در خصوص اثرات مخرب این پروژه بیابید.

سابقه اختلافات ایران و امارات

ممکن است تصور شود که امارات با نظام سیاسی ایران مشکل دارد. اما اینطور نیست، این کشور عربی کوچک، از بدو تاسیس در دوران پهلوی تاکنون نسبت به ایران ادعاهایی داشته که پیشتر منجر به واکنش نظامی ایران نیز شده است!  این همسایه کوچک(چه از نظر سن و سال و چه از نظر وسعت و جمعیت) اولین بار نیست که برای کشورمان مزاحمت ایجاد میکند. باید گفت تقریبا به اندازه سن و سالی که دارد با ایران مواضع نه چندان دوستانه داشته است.

امارات در پنجشنبه، یازدهم آذرماه ۱۳۵۰(دوم دسامبر ۱۹۷۱) تشکیل شد. قبل از تأسیس دولت اتحاد امارات متحده عربی، این منطقه «امارات متصالحه» نام داشته‌است، همچنین امارات ساحل عمان نیز نامیده شده‌است.

استقبال برادر شیخ شارجه از نیروهای ایرانی و بازدید وی از ناو آرتمیس

اولین مزاحمت امارات برای ایران ۴ سال بعد از تاسیس رخ داد. دعوا بر سر جزایر سه گانه متعلق به ایران بود(که هنوز هم ادامه دارد) مناقشه جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج فارس میان ایران و امارات متحده عربی از سال ۱۳۵۴ هجری شمسی با خروج نیروهای انگلیسی از این جزایر (ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک) و ورود نیروهای نظامی ایران به این سه جزیره بر اساس توافقات صورت گرفته میان دو کشور آغاز شد.

این اختلافات بر روابط ایران با کشورهای عربی و جنگ ایران و عراق اثر گذار بوده است.( گفتگو با دکتر پیروز مجتهدزاده/ روزنامه همشهری/  شماره ۱۷۲۴ مورخ ۲۳ دیماه ۱۳۷۷ صفحه ۲)

در ۸ آذر ۱۳۵۰ با قراردادی که با میانجی‌گری بریتانیا میان دولت ایران و شیخ شارجه بسته شد، حاکمیت ایران بر جزیره ابوموسی به رسمیت شناخته شد و در ۹ آذر یک روز قبل از خروج نیروهای انگلیسی از منطقه و دو روز قبل از تشکیل رسمی اتحادیه امارات، نظامیان ایران وارد سه جزیره شدند.

در جریان اعاده حاکمیت ایران بر جزایر، سه تن از نیروهای ایران (سروان رضا سوزنچی، مهناوی حبیب سلکی کهریری و ناوی آیت‌الله خانی) به دلیل ناهماهنگی میان شیخ شارجه با پلیس بومی جزیره تنب بزرگ کشته شدند. این درحالی بود که ورود نیروهای ایرانی به جزایر از قبل با شیوخ شارجه و راس الخیمه هماهنگ شده بود و شیخ شارجه، برادر خود شیخ صقر را به استقبال نیروهای ایران فرستاده بود.(مجله خواندنیها. شنبه ۱۳ آذرماه ۱۳۵۰ شماره ۲۳ سال سی و دوم)

در حال حاضر چیزی بیش از ۱۰۰ هزار صفحه به زبان انگلیسی در فضای مجازی در خصوص خطرات زیست محیطی احداث جزایر مصنوعی دبی واکنش نشان دادند.

به هر ترتیب، این توهین با پاسخ ایران مواجه شد و از آنجا که در آن زمان ایران بیش از کشور تازه تاسیس در نظام بین الملل نفوذ داشت، حاکمیت ایران در این جزایر تثبیت شد، همچنین دلایل و اسناد تاریخی نیز در آن زمان اجازه نداد تا شیوخ امارتی به زیاده خواهی خود دست یابند.

اماراتی ها تا سال ها از هر گونه ادعا در خصوص جزایر سه گانه پرهیز کردند، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بار دیگر ادعای خود را مطرح کردند، اوج آن در زمان تهاجم نظامی عراق به ایران بود.

پس از پایان جنگ نیز اماراتی ها بارها ادعای خود را مطرح کردند، اما از آنجا که در سال ۱۳۵۰ به خوبی از ماجرای نظامی درس گرفته بودند، همیشه سعی کردند منویات خود را از طریق بین المللی پیش ببرند.

اقتصاد، امارات و ایران

علاوه بر ادعاهای واهی و خنده دار اماراتی ها، که همسو با پان عرب های متعصب منطقه و چهره هایی نظیر صدام حسین معدوم در خصوص نام خلیج فارس، بیان میشود، این کشور ادعاهای جالبی را نیز همواره درخصوص جزایر سه گانه داشته است. این ادعاها در زمان آغاز تهاجم نظامی عراق به کشورمان نیز تاثیر گذار بود. (گفتگو با دکتر پیروز مجتهد زاده/ ۲ دیماه ۱۳۷۷/روزنامه همشهری )

تجارت ایران و امارات از ابتدای دهه ۸۰تاکنون(منبع اینده نیوز)

سرمایه گزاران ایرانی و ایرانیان امارات متحده عربی ۱۰% جمعیت این کشور یعنی (تقریبا” ۴۰۰ هزار نفر) را تشکیل می دهند. ایرانیان امارات مجموعا ۱۰ هزار شرکت بزرگ و کوچک را در امارات متحده عربی می گردانند. داد و ستد تجاری و مبادله کالا بین ایران و امارات متحده عربی از سال ۲۰۰۵ تا سال ۲۰۰۹ ، سه برابر شده است و به سقف ۱۲ میلیارد دلار آمریکا رسیده است(کامبیز فروهر/Dubai Helps Iran Evade Sanctions as Smugglers Ignore U.S. Laws/ 25 ژانویه ۲۰۱۰/ بلومبرگ)

تا سال ۱۳۸۳، اولین وارد کننده کالا به کشورمان ایران، آلمان به حساب می رفت. اما پس از آن امارات خود را به مقام نخستین وارد کننده کالا به کشورمان رساند. تنها تا دیماه سال جاری، از امارات بیش از ۱۳٫۱ میلیارد دلار کالا به کشورمان صادر شده است، که با توجه به ارزش کل واردات ایران در این مقطع زمانی، این رقم برابر ۲۹٫۵ درصد کل واردات ایران از جهان است که در جای خود مهم به نظر می رسد. (چگونه امارات بازار ایران را بلعید/ وب سایت آینده/۱۲ اسفند ۱۳۸۹/کدبازیابی: ۲۶۶۶۶)

این رقم چیزی جز سود امارات از طریق جذب گردشگران ایرانی است که یا به خاطر تفریح و یا به خاطر ارتباط با برخی سفارت خانه ها به این کشور سفر می کنند.

مقایسه ویژگی های اصلی دو کشور ایران و امارات(منبع اینده نیوز)

به نظر میرسد با نگاه به همین موضوع طرح مقدماتی تجدیدنظر در روابط با امارات متحده عربی در کمیته روابط خارجی مجلس شورای اسلامی تهیه و تدوین شد.

حشمت‌الله فلاحت پیشه عضو کمیسیون امنیت ملی و رئیس کمیته روابط خارجی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی با اشاره به رفتار غیر قابل توجیه اماراتی ها با اتباع ایرانی می گوید: تعدادی از نمایندگان مجلس تصمیم گرفتند که پیگیر طرحی کارشناسانه باشند که براساس آن در روابط جمهوری اسلامی با این کشور عربی تجدیدنظر شود؛ طرح مقدماتی تجدیدنظر در روابط با امارات هم‌اکنون در کمیته روابط خارجی مجلس تهیه شده اما بررسی و تصویب نهایی آن در اواخر ماه جاری (بهمن ماه امسال) و با حضور مسئولان امر خواهد بود. در حال حاضر روابط تجاری، گردشگری و مالی کشورمان با امارات تناسبی با روابط سیاسی میان دو کشور ندارد.( تدوین طرح تجدیدنظر در روابط با امارات در مجلس/عصر ایران/ ۱۱ بهمن ۱۳۸۹/کد بازیابی خبر: ۱۵۴۸۴۳)

به نظر می رسد با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و امارات و همچنین روابط اقتصادی و قدرت نظامی و … ایران اهرم های مناسبی برای برخورد با زیاده خواهی های اماراتی ها در دست دارد که تنها باید از آنها به بهترین شکل به نفع منافع ملی کشور سود ببرد.

—————————

این گزارش در روزنامه روزگار، مورخ ۱۵ اسفند ۱۳۸۵ در شماره ۱۴۶۲ در صفحه ۱۲ با تیتر: “جزایر مصنوعی امارات تهدید مرزهای آبی ایران است” به چاپ رسید.