فروش نوکیا نصف شد/ واکنش بازار به اخبار سیاست
دوم تیرماه، خبری مبنی بر فروش مخفیانه دستگاه های شنود توسط نوکیا به ایران منتشر شد. پس از آن، گروه ها و جمعیت های مختلف ایرانی که بیشتر در اینترنت مستقر بودند نسبت به این اقدام نوکیا موضع گیری کردند و خواستار روشن شدن ابعاد موضوع شدند. هرچند هیچ جمعیت یا گروه رسمی در کشور هنوز نسبت به این اقدام نوکیا موضع گیری نکرده است اما به نظر می رسد مصرف کنندگان به صورت خودجوش درباره محصولات نوکیا تصمیم گرفته اند. نشان این حرکت، گفته های فعالان بازار درمورد ریزش قیمت انواع گوشی های نوکیا و موج پس فرستادن و تعویض گوشی های نوکیا پس از انتشار اخبار شنود است. همچنین فروش گسترده گوشی های نوکیا به صورت دست دوم و خرید گوشی هایی با برند های دیگر نشانه هایی از واکنش مصرف کنندگان ایرانی به این اقدام نوکیاست. فعالان بازار می گویند: »ظرف سال های گذشته، نوکیا انتخاب اول خریداران بود اما این روزها انتخاب اول خیلی از خریداران نوکیا نیست« امکان تهیه گزارش رسمی از تحولات اخیر بازارگوشی تلفن همراه وجود ندارد اما گزارش های میدانی و اظهارنظر فروشندگان گوشی تلفن همراه از افت فروش نوکیا در بازارهای تهران حکایت دارد. مردم معترض به روند شنودهای تلفنی وآنها که از انتشار خبر فروش نرم افزارهای شنود توسط شرکت نوکیا نگران شده اند، ترجیح می دهند از گوشی های دیگری استفاده کنند. این روند درحالی شدت یافته است که شرکت مخابرات ایران – سهامی عام- نیزیک روز پیش ازبرگزاری دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری سیستم ارسال پیامک را به مدت سه هفته غیرفعال کرد ونارضایتی شدیدی میان مردم وسهامداران خود به وجود آورد. به طور قطع به همین دلیل بود که مردم تهران به پیامک تبریک روز پدر و پاسداشت روز تولد امام علی(ع) به شیوه های دیگر رو آوردند. شرکت مخابرات هنوز آماری از افت فاحش ارسال پیامک در روز پدر منتشر نکرده اما گفته می شود حداقل ۹۰درصد افرادی که سال گذشته در روز پدر از پیامک استفاده کرده اند،امسال این امکان را کنار گذاشته اند درهمین حال گزارش ها نشان می دهد که مردم تهران درسطحی گسترده بازار نوکیا را کم رونق کرده اند. نوکیا در ایران پیش تر هم تحریم شده بود اما به دلایل دیگری. زمانی که نام این شرکت همچون شرکت های نستله، کوکاکولا، فانتا، بنتون وچند شرکت معروف دیگر در فهرست تحریم برخی گروه های دانشجویی قرار گرفت، ای بسا مردم سازی دیگر کوک کردند.
نوکیا در ایران
یک دهه بعد از ظهور تلفن همراه در جهان در سال ۱۳۶۷ وزارت پست و تلگراف سابق اقدام به طراحی تلفن سیار کرد و با یک تجدید نظر در این طرح در سال ۱۳۷۲ تجهیزات آن خریداری شد و در مرداد ماه ۱۳۷۳ فاز اول این طرح به ظرفیت صد هزار شماره ایجاد شد. طی سال های ۱۳۷۳ تا اوایل ۱۳۷۴ تعداد متقاضیان تلفن همراه بیشتراز ۱۵۰۰ نفر نبود چراکه این سیستم به هیچ عنوان برای مردم شناخته شده نبود به طوری که در شهریور ۷۴ هنگامی که آگهی نام نویسی در روزنامه های کثیر الانتشار کشور منتشر شد، حدود ۸ تا ۹ هزار نفر ثبت نام کردند به عبارت دیگر استقبال چندانی از این سیستم پایه و ضروری در جامعه به عمل نیامد و حتی در محافل با واکنش های منفی روبه رو شد و تلفن همراه سیستمی زائد و تجملاتی عنوان شد.
در حال حاضر چند اپراتور در کشور در حال فعالیت هستند که شامل همراه اول، ایرانسل، اسپادان (مخصوص مردم استان اصفهان)، کیش همراه (مخصوص مردم جزیره کیش) می شوند.
در سال های اولیه همزمان با واگذاری سیم کارت، بالاجبار گوشی مربوطه نیز (که البته تنوع بسیارکمی نیز داشت) به مشترک تحویل داده می شد. وجود تنها یک اپراتور دولتی در بازار تلفن همراه و خدمات بسیار محدود در زمینه استفاده از تلفن همراه باعث شده بود که توجه چندانی به نوع گوشی مورد استفاده نشود. به تدریج با افزایش اپراتور به ۲ شرکت و باز شدن جاپای بخش خصوصی (آن هم از نوع نسبتا خارجی آن) در این بازار تعداد کاربران به نحو بسیار گسترده ای افزایش یافت و بازار ارتباطات موبایلی ایران روند رو به توسعه ای داشته است. اما از همان ابتدا، نام نوکیا با تلفن همراه در ایران پیوند خورده بود چراکه اولین گوشی ها در ایران نوکیا بود و همچنان، نوکیا بیشترین سهم را در گوشی های بازار ایران دارد. نوکیا، یکی از بزرگ ترین تولید کنندگان تلفن همراه در جهان است که در سال ۱۸۶۵ میلادی در جنوب غربی فنلاند کار خود را با تولید کاغذ آغاز کرد و در سال های بعد با تولید لاستیک و کفش، قطعات صنعتی، کت های بارانی و کابل های مخابراتی ادامه داد. تا در سال ۱۹۸۲ و با صنعتی شدن این شرکت و قرار گرفتن آن در خط تولید ارتباطات راه دور telecommunications موفق شد، اولین تلفن همراه خود را با وزنی حدود ۸/۹ کیلوگرم با قابلیت استفاده در اتومبیل طراحی و روانه بازار کند تا نام نوکیا را در این صنعت جهانی کند. در حال حاضر نیز نوکیا با بیش از ۲۶ سال سابقه در تولید تلفن همراه عنوان پر فروش ترین برند را در جهان به خود اختصاص داده و طبق آخرین آمار به دست آمده در تاریخ ۲۰ مه ۲۰۰۸، این شرکت حدود ۵۰ درصد از سهم شاخص جهان، ۵۵ درصد از سهم شاخص آسیا و ۳۸ درصد از سهم شاخص ایران را در اختیار داشته و صدر نشین جدول پرفروش ترین برند تلفن همراه جهان در سال ۲۰۰۷ و چهار ماهه نخست سال ۲۰۰۸ شناخته شده است.
ابزار شنود موبایل به ایران فروختیم
از اواخر خردادماه همزمان با ناآرامی ها و موج دستگیری ها در کشور در اینترنت نیز موجی از فیلترینگ سایت های خبری، وبلاگ ها، جوامع مجازی و… نیز آغاز شد و اطلاع رسانی بیشتر از طریق ایمیل ها صورت می گرفت. در این ایام بود که خبری مبنی بر شنود غیرقانونی مکالمات و دسترسی به اطلاعات ایمیل ها، یل باکس ها در جوامع مجازی و مطالب تایپ شده در مسنجر منتشر شد. متعاقبا روز اول تیرماه، رسانه ها خبر غیر منتظره ای را منتشر کردند. شرکت مخابراتی نوکیا-زیمنس (NSN) فروش تجهیزات شنود مکالمات تلفن همراه به دولت ایران را تایید کرد، سخنگوی این شرکت گفت: »بخشIntelligent Solutions که تا ماه مارس سال جاری بخشی از شرکت نوکیا- زیمنس بود، نسخه محدود شده محصولی با نام Monitoring Centre را در نیمه دوم سال ۲۰۰۸ به ایران فروخته است.« بن روم توضیح داد: »امکانات محصول مذکور به کاربران آن اجازه می دهد روی ایمیل، تماس های تلفنی، پیام های متنی، پیام های ارسال شده توسط ابزارهایی مانند یاهو مسنجر و شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک »شنود قانونی« داشته باشند.« همین اظهارنظر کافی بود تا در کنار خبر افشای تولید کننده فناوری ایجاد پارازیت در امواج شبکه های ماهواره ای، نسبت به تولید کننده اینگونه فناوری ها که آنها را به صورت مخفیانه به ایران فزروخته بودند واکنش نشان داده شود. هنوز مردم ایران که اکثرشان مکالمات خود را با گوشی های نوکیا انجام می دادند در بهت بودند و این خبر را کاملاباور نکرده بودند. بعد از اینکه سخنگوی شرکت فنلاندی – آلمانی »نوکیا زیمنس« فروش تجهیزات پیشرفته شنود تلفن را به ایران در سال ۲۰۰۸ تایید کرد، چارلز شامر سناتور دموکرات مجلس سنای آمریکا به همراه سناتور جمهوریخواه لیندسی گراهام در پی ارائه طرحی برای تصویب در سنا برآمدند که به موجب آن شرکت هایی که به دولت ایران ابزار پیشرفته شنود مکالمات تلفنی و کنترل فضای وب را فروخته اند در آمریکا مورد تحریم قرار بگیرند.این دو مدعی شدند دلیل ارائه این طرح خود را متوقف کردن گردش آزاد جریان اطلاع رسانی از سوی دولت ایران در پی اعتراضات مردمی به نتایج اعلام شده پس از انتخابات ریاست جمهوری می دانند. روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال در آخرین هفته خردادماه با چاپ گزارشی نوشته بود که دولت ایران تجهیزات پیشرفته ای برای شنود مکالمات تلفنی و کنترل ارتباطات اینترنتی شهروندان خود از شرکت سازنده تجهیزات ارتباطی فنلاندی – آلمانی »نوکیا زیمنس« خریداری کرده است. این دو نفر با اشاره به این گزارش خواستار قطع ارتباط تمامی شرکت های بزرگ غربی با دولت ایران شده و افزوده اند: در حالی که شرکت های بزرگ آمریکایی قوانین تحریم ایران را رعایت می کنند اما شرکت های دیگر کشورهای غربی از جمله اروپا با فروش تجهیزات و انتقال تکنولوژی های حساس به ایران به دولت این کشور اجازه می دهند که گردش آزاد اطلاعات را محدود کند. در طرح دو سناتور مزبور، دولت آمریکا موظف شده است که با تهیه لیستی شرکت هایی را که در ماه ها و سال های گذشته تجهیزات پیشرفته محدود کننده آزادی گردش اطلاعات را به دولت ایران فروخته اند، مشخص سازد. پس از این مرحله و در صورت تایید اطلاعات این لیست این شرکت ها از انعقاد قرارداد با دولت آمریکا محروم می شوند و شرکت هایی هم که در حال حاضر با دولت آمریکا قرارداد همکاری دارند پس از انقضای مدت قانونی آن، از تمدید قرارداد خود با دولت آمریکا محروم خواهند شد. شرکت زیمنس هم اکنون بیش از ۲ هزار قرارداد همکاری با دولت آمریکا دارد که تنها ۳۰۰ مورد آن با وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) است. این شرکت تنها در سال ۲۰۰۹ قراردادهایی را به ارزش ۲۵۰ میلیون دلار با دولت آمریکا منعقد ساخته است، در حالی که شرکت ادغام شده فنلاندی – آلمانی نوکیا زیمنس تنها ۶ قرارداد به ارزش ۵ میلیون دلار با دولت آمریکا منعقد کرده است.
نوکیاهای ایرانی
چه کسانی نوکیا را به ایران آوردند. نوکیا تنها تولید کننده گوشی است که در ایران دفتر دارد. نه تنها گوشی، بلکه سایر تجهیزات مخابراتی نوکیا که بیشتر در زیرساخت ها مورد استفاده است در ایران مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از نام هایی که با نوکیا در ایران پیوند خورده است، »ایراتل« است. در روزهای اخیر، همزمان با جدی شدن بحث گوشی های ساخت نوکیا، گمانه زنی ها برسر اینکه ارتباط نوکیا با ایران از چه طریقی است نیز قوت گرفته است. از طرف دیگر، استفاده از شنودهای پیشرفته و امکانات امنیتی جدید در داخل شرکت ایراتل، دستاویزی برای کسانی شده است که واردکننده این دستگاه ها چه کسی است؟ از طرفی بعد از اینکه تعرفه های واردات گوشی های تلفن همراه تغییر کرد، طی سال های گذشته، ایراتل به جای واردات گوشی های تلفن همراه و خدمات تعمیرات آن، بیشتر به سمت نصب آنتن ها و تجهیزات مخابراتی رفته است. این شرکت از اولین شرکت هایی بود که اقدام به واردات گوشی تلفن همراه و خدمات پس از فروش در ایران کرد اما علاوه بر این، نام مدیر شرکت بعضا در مباحث سیاسی دیده می شود.
الف.الف، شهرام جزایری وحسین شریعتمداری
نام مدیر ایرانی نوکیا، بیشتر به خاطر اشاره های معروف مدیرمسوول روزنامه کیهان به عنوان چهره ای سیاسی مطرح شد. در هفته اول اسفندماه سال ۸۵، در جریان فرار شهرام جزایری، حسین شریعتمداری در یادداشتی به بررسی احتمال دست داشتن برخی از افراد در فرار شهرام جزایری می پردازد که به دلایلی از سوی برخی از افراد حمایت می شدند. در این یادداشت نامی از این افراد برده نمی شود و تنها به اشارتی از محل ها و مکان ها اکتفا می شود. در همین سال (یعنی سال ۸۵)، پ-ف، خواهر زاده مدیر ایرانی نوکیا به روزنامه کیهان می رود و یک سال بعد کتاب »شوالیه های ناتوی فرهنگی« را توسط انتشارات کیهان منتشر می کند. ماجرای جزایری و حامیان او مسکوت می ماند تا فروردین همین امسال. در ۲۲ فروردین سال ۸۸حسین شریعتمداری در شماره ۱۹۳۳۲ در ستون »یادداشت روز« سرمقاله ای به امضای خود تحت عنوان »آنجا چه خبر است؟« نگاشت که تامل برانگیز بود و به موارد مورد ابهام در پرونده جزایری اشاره داشت. نامبرده در این یادداشت کدهایی داد، که نمی توان به سادگی از آنها گذشت. در بندهفتم این یادداشت آمده است: کاش برخی از مسوولان محترم دستگاه قضایی به جای آنکه گذران اوقات فراغت خود – که متاسفانه خیلی هم زیاد هست! – به نقاط خوش آب و هوای کشور رفته و در خانه های اشرافی کلان سرمایه داران جا خوش کنند، بخشی از وقت خود – بخوانید وقت متعلق به ملت- را نیز صرف رسیدگی به امور قضایی بر زمین مانده مردم و بررسی هویت برخی از مدیران این دستگاه می کردند ـ البته به عنوان وظیفه خویش نه منت به مردم. مثلاچرا تعطیلات نوروزی را در باغ رویایی! و چند ده هکتاری آقای »الف« – در منطقه خوش آب و هوای شمال سپری کرده و در ویلاهای آنچنانی و اشرافی این کلان سرمایه دار لم داده اند؟ که خدای نخواسته مجبور باشند بهای این »لم دادن« ها را از کیسه ملت هزینه کنند؟! با توجه به اینکه این مدیر در یکی از شهرهای شمالی کشور، املاک زیادی دارد، برخی از منابع معتقد بودند احتمالامنظور شریعتمداری از »الف.الف« همان مدیر شرکت ایراتل است.آیا این گمانه درست است؟
استعفای مدیر نوکیا به دلایل شخصی
۲۶ فروردین ماه امسال (سال ۸۸) مدیرعامل نوکیا در ایران استعفا داد. ب-خ در گفت وگو با ایتنا، دلیل این امر را صرفا مسائل شخصی دانست که موجب تصمیم او برای خروج از نوکیا شده است. وی همچنین ارتباط این موضوع را با مسائل دیگر یا شایعات احتمالی رد کرد.مدیرعامل مستعفی بیش از چهار سال در جایگاه مدیر عامل نوکیا در ایران که مهم ترین عنوان این شرکت در ایران تلقی می شود، فعالیت می کرد.دوران فعالیت او مجموعا دورانی آرام و در عین حال برای نوکیا نسبتا پررونق بود.به گزارش ایتنا در مراسمی که از سوی دفتر نوکیا در ایران برگزار شد، ضمن تودیع مدیرعامل سابق، علیرضا شفیع پور به عنوان مدیر عامل جدید، جایگزین نامبرده شد.
نوکیا حامی صهیونیست یا نوکیا فروشنده مخفی
در سال های گذشته، همزمان با عملیات مختلف اسرائیل علیه فلسطین و لبنان، گروه های مذهبی و سیاسی در ایران اقدام به انتشار لیستی از شرکت های حامی صهیونیست کردند. در بین شرکت ها و موسساتی مثل کوکاکولا، فانتا، سی ان ان، کیت کت، نستله و…نام نوکیا نیز به چشم می خورد و اتفاقا از بین این برند ها، برندهایی که بیشتر مورد توجه تحریم کنندگان مذهبی قرار گرفته بود، کوکاکولا، نستله و نوکیا بودند. در همان زمان ها بود که بسیاری از متدینین، به جای گوشی های نوکیا از گوشی هایی مثل سونی اریکسون استفاده می کردند و حالابعد از گذشت سال ها، یکبار دیگر نام نوکیا به خاطر فروش مخفیانه ابزار شنود بر سر زبان ها جاری شده است با توجه به اظهارات فعالان بازار، این مساله تا حدود زیادی بر فروش این محصول در بازار تاثیرگذار بوده است.
